img181 (16)

140    2. I’( )I)S I AWY I»S/(7.I:LNI(TWA

w którym x oznacza średnią wartość rzeczywistą cechy dowolnego roju, a z jej wartość znormalizowaną. W zbiorze rojów, które obejmuje model, ich wartości znormalizowane cechy zamykają się w przedziale od -3 do 1-3. Jest to warunkiem zaliczenia rojów do modelowej populacji (możliwość pomyłki 0,003). Dla każdego z nich możemy obliczyć dokładnie miejsce, jakie on zajmuje w modelu populacji, czyli określić jego odległość albo stopień podobieństwa do odniesienia, które wyraża modelowa średnia wartość. W tym ostatnim przypadku nie ma szczególnego znaczenia, czy wskaźnik ten jest poprzedzony znakiem plus lub minus. Wskaźnik podobieństwa, który oznaczamy literą y, równa się więc bezwzględnej wartości znormalizowanej. Ma to istotne konsekwencje przy obliczaniu średnich wskaźników podobieństwa, czy to dla populacji, czy z wielu cech.

Na potrzeby krajowej hodowli pszczół opracowano modele populacji dla trzech ras: środkowoeuropejskiej, kraińskiej i kaukaskiej, w obrębie trzech cech morfologicznych: szerokości IV tergitu odwłokowego, długości języczka i indeksu kubitalnego. Konstrukcję tych modeli oparto na średnich arytmetycznych cech, obliczonych w masowych badaniach morfologicznych (Tabela 2.3.6.A.), natomiast standardowe odchylenie przyjęto jednakowe dla wszystkich ras, jako przeciętne: szerokość IV tergitu - 0,0412 mm, długość języczka - 0,0980 mm, indeks kubitalny - 3,215. Ostateczną postać modeli przedstawiono w Tabeli 2.3.6.B. Służą one do charakteryzowania pojedynczych rojów populacji selekcjonowanej. Lecz każdy pozytywny wynik jest obarczony klauzulą: zmienność danej cechy w obrębie roju nie może przekraczać pewnego poziomu. Chodzi o wskazanie na stopień heterozygotyczności robotnic, którego prawdopodobne źródło widzimy w zmieszańcowaniu (nie dotyczy pierwszego pokolenia).

W założeniach praktycznych przedstawione modele służą celom hodowlanym, a nie taksonomicznym. Chodzi o potwierdzenie zgodności populacji selekcjonowanej z modelowym wzorcem rasy, którą ona reprezentuje. Poza

Tubela 2.3.6.A. Średni poziom wartości cech przyjętych w modelach ras pszczoły miodnej

Rasa pszczół	Szerokość IV tergitu w mm	Długość języczka w mm	Indeks kubitalny
Środkowoeuropejska	2,356	6,115	61,4
Kraińska	2,302	6,458	51,2
Kaukaska	2,242	6,976	54,7

luhela 2.3.6.B. Modele matematyczno-morfologiczne populacji ps/c/ól dla selekcjonowanych ras w Polsce; z - znormalizowana wartość cechy, x - średnia wartości rzeczywista cechy dowolnego roju

Cecha	Rasa pszczół
	Środkowoeuropejska	Kramska	Kaukaska
Szerokość IV tergitu	z = 24,2718x -57,1845	z = 24,2718x- 55,8252	z = 24,2718x- 54,4175
Długość języczka	z= 10,2042x - 62,3980	z = 10,2042x 65,9184	z= 10,2042x- 71,3878
Indeks kubitalny	z = 0,31 lx - 19,082	z = 0,31 lx - 15,925	z = 0,31 lx - 16,983

pojedynczymi rojami tej weryfikacji poddaje się także podzbiór rojów, jakim jest populacja selekcjonowana w obrębie rasy. W rozwinięciu modelu przewidziano, że w takiej populacji zmienność cechy się zmniejsza w miarę oddalania jej średniego poziomu od średniej modelowej. Tego rodzaju obliczenia ułatwiają zestawienia tabelaryczne, opracowane specjalnie na potrzeby praktycznej hodowli.

Pozytywny w każdym punkcie wynik oceny odpowiada warunkom populacji standardowej. W przeciwnym razie pojedynczym rojom lub ich zbiorom nadaje się status populacji ekologicznej.

2.3.7. Literatura

Akahira J., Sakagami S.F., 1958, Zum gegenwatigen Zuchtzustand der japanischen Honigbiene in Kynsku, Siid Japan. Studien zur japanische Honibiene A. indica cerana Fabr. II. Z. f. Bienenforsch., 4,87-96.

Alpatov W. W., 1926, Uber die Verkleinerung der Riiszellange der Honigbiene vom Siiden nach dem Norden hin. Zool. Am. 65,103-111.

Alpatow W. W., 1948, Porody miedonosnoj pczeły. Moskwa.

Bahrman R., 1965, Merkmalsstudien und infraspezifische Verwandtschaftsverhaltnisse bei Apis mellifica L. Z. f. Bienenforsch., 8, 2,17-48.

Bahrman R., 1967, Vergleichend-morphologische Untersuchungen an Arbeitsbienen und Drohnen von Apis cerana F., Z. f. Bienenforsch., 9, 1, 2-16.

Bahramm R., Gromisz M„ Vesely V., 1965, Merkmalbeurtcilung bei der Zuchtauslese der Honigbie-nc. Archiv f. Gefliigelzucht u. Kleintier., 15, 1,41-57.

Bornus L., 1960, Pomiary wielkości pszczoły i niektórych części jej ciała. Pszczeln. Zesz. nauk., 4, 3-4, 167-182.