img442 (4)

12 Sacrum i profanum

Świętość i historia

Nasze zasadnicze zadanie polega na tym, by przedstawić specyficzne wymiary przeżycia religijnego i pokazać, czym się ono różni od świeckiego przeżywania świata. Nie mamy zamiaru zatrzymywać się przy niezliczonych wydarzeniach, które w miarę upływu czasu zmieniły religijne przeżywanie świata. Na przykład jest oczywiste, że symbolizmy i kulty Matki Ziemi, płodności ludzi i roślin, świętości kobiety itd. wykształciły się dopiero po wynalezieniu uprawy roli, i że dopiero wtedy mogły stworzyć bardzo rozczłonkowany system religijny, jest też oczywiste, że społeczność żyjąca w czasach przed odkryciem uprawy roli, nastawiona na myśliwstwo nie mogła w ten sam sposób ani z tą samą intensywnością czcić Matki Ziemi, co społeczność rolnicza. Istnieją więc różnice w formach przeżycia religijnego — różnice wynikające ze zróżnicowań gospodarczych, kulturowych i społecznych czy, mówiąc jednym słowem, z historii. A jednak istnieje jakieś podobieństwo pomiędzy zachowaniem owych wędrujących myśliwych i osiadłych rolników — chodzi tu o podobieństwo, które wydaje się nam nieskończenie ważniejsze niż wszystkie różnice: zarówno jedni, jak i drudzy żyją w uświęconym Kosmosie, zarówno jedni, jak i drudzy mają swój udział w sakralności świata tak samo przejawiającej się w świecie zwierząt i roślin. Wystarczy tylko porównać sytuację tych ludzi z sytuacją człowieka społeczeństw nowożytnych, ż y -jącego w zdesakralizowanym Kosmosie, by zaraz zauważyć, co ich odróżnia od siebie. Zarazem jednak będziemy mogli przekonać się tu o tym, w jakiej mierze można porównywać fakty religijne zaczerpnięte z różnych kultur: wszystkie te fakty sprowadzają się do jednego i tego samego zachowania — do zachowania charakterystycznego dla homo religiosus.

Niechże więc niniejsza książeczka służy jako ogólne wprowadzenie do historii religii, albowiem opisuje ona formy przejawiania się świętości i sytuację człowieka w świecie przepełnionym wartościami religijnymi. Nie jest to jednak dzieło z historii religii we właściwym znaczeniu tego słowa, ponieważ jego autor nie zadał sobie trudu, by przy cytowanych przykładach przywołać konkretny kontekst historyczno--kulturowy — w tym celu musiałby napisać kilka tomów. Czytelnik znajdzie jednak wszystkie niezbędne informacje w dziełach przytoczonych w naszej bibliografii.

Saint-Cloud, kwiecień 1956 Mircea Eliade