IMG
98 (19)

uv POTĘPIENIE »KSIAG« PRZEZ PAPIEŻA

A la Pologne, wieszczący rychłe zmartwychwstanie Polski.

Na publikację tę odpowiedział papież słowami potępienia w brewe Lii teras accefńmus z 5 października 1833. Encyklika raz jeszcze osądziła idee Lamennais’go jako sprzeczne z nauką Kościoła. Za dowód, że nie wyrzekł się on całkowicie dawnych błędnych mniemań, uznała przedmowę jego ucznia do Ksiąg pielgrzymstwa, określonych jako „commentariolum... plenum temeriła- . tis ac malitiae“, „pisemko pełne złośliwości i przewrotności".    «

Lamennais ostatecznie nie poddał się wyrokowi papieskiemu. W broszurce Paroles d'un croyant (Słowa wierzącego), wydanej w r. 1834, rzucił Watykanowi słowa oskarżenia. Był to akt ostatecznego zerwania z Kościołem.

Po ogłoszeniu encykliki Litteras accepimus demokraci z niepokojem wyczekiwali na -reakcję Mickiewicza. „Mickiewicz tedy wyklęty przez papieża — pisał Lelewel — dobrze by, żeby nie poszedł pełzaniem La Mennais"*. (Lelewel miał tu na myśli deklaracje; w których Lamennais poddawał się woli papieża jeszcze przed ostatecznym zerwaniem z Kościołem).

/Mickiewicz jednak nie załamał się, nie wyparł idei głoszonych w Księgach. Inna sprawa, że nie polemizo-

*]. Lelewel, Listy emigracyjne. Wydała i wstępem poprzedziła H. Więckowska, Kraków 1948, t. I, a. 219.

wał z ■wyrokiem Kościoła. Dopiero w Prelekcjach paryskich, omawiając antyludowe stanowisko Kościoła, stwierdził dumnie:

A zatem nie dziwując się klątwom, które rzucać na nas będzie rutyna ludzi przeszłości czy też ślepota tych, co mając się za służebników Kościoła są największymi wrogami chrześcijaństwa, jako że śmierć jest wrogiem życia — będziemy dalej wypełniać nasze zadanie⁴.

IV. STYLIZACJA BIBLIJNA »KSIĄG PIELGRZYMSTWA¹

Zwracając się do czytelników Ksiąg narodu i piel-...grzymstwa polskiego pisał Mickiewicz w zakończeniu Otworu:

Czytajcie je. Bracia-Wiara-Żołnierze; a ci, co są między Wami starsi, których nazywacie podoficerami, czyli namiestnikami, niech Wam objaśniają i wykładają.

„Przesłanie² to określa bliżej Mickiewiczowską koncepcję Ksiąg jako utworu przeznaczonego dla prostych żołnierzy na emigracji. A więc autor zamierzał przemówić do najprostszej, najbliższej ludowi części piel-grzymstwa. I choć łatwo stwierdzać, że zamiar ten nie został konsekwentnie przeprowadzony, że nauki Ksiąg odnoszą się przeważnie do całej emigracji, a niekiedy nawet wyłącznie do szlachty emigracyjnej (jak roedz.

1

A. Mickiewicz, Literatura słowiańska. Kurz IV, wy

2

kład V. Dzieła. Wydanie Narodowe, t. XI, s. 358.