img039 (35)

Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zarys 129

ROZDZIAŁ VIII.

PRAWA CZŁOWIEKA W UNII EUROPEJSKIEJ

Prawa człowieka w ramach Unii Europejskiej są pojmowane w sposób odmienny niż w klasycznych organizacjach międzynarodowych. Jest to uwarunkowane tym, że UE jest specyficzną organizacją, która łączy ponadnarodowe i klasyczne elementy współpracy międzynarodowej. W ramach Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej operuje się pojęciem „praw podstawowych” i „praw człowieka”. Są one w zasadzie równoznaczne - z tym, że pierwszy termin występuje najczęściej w ramach Wspólnot i w odniesieniu do obywateli państw członkowskich, zaś drugi używany jest w kontaktach ze światem zewnętrznym.

Wśród wspólnych wartości realizowanych w ramach Unii Europejskiej art. 6 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) wymienia zasadę wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawa. Tenże artykuł w ust. 2 mówi, że Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 roku, oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich, jako zasady ogólne prawa wspólnotowego¹²⁷.

Traktat amsterdamski z 1997 r. wprowadzi! do Traktatu o UE nowy art. 7, który przewiduje zastosowanie sankcji politycznych w postaci zawieszenia w pewnych prawach wynikających ze stosowania traktatu, w tym prawa do głosowania w Radzie UE państw członkowskich, które poważnie i uporczywie naruszają zasady art. 6 ust. 1 TUE. Podobna regulacja znalazła się w art. 309 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE).

1. Obywatelstwo Unii Europejskiej

Unia Europejska realizuje kilka celów, sprecyzowanych w art. 2 TUE, a wśród nich i ten, który mówi, iż należy wzmocnić ochronę praw i interesów obywateli państw członkowskich, poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii.

Rozwinięcie instytucji obywatelstwa UE zostało zawarte w traktacie o Wspólnocie Europejskiej. Zgodnie z art. 17 TWE obywatelem Unii jest każda osoba, która posiada obywatelstwo państwa członkowskiego¹²⁸. Obywatele Unii mają prawa

¹²⁷    Według teksty skonsolidowanego (uwzględniającego zmiany wprowadzone traktatem nicejskim).

¹²⁸    Szerzej na ten temat por.: A. Wyrozumska, Jednostka w Unii Europejskiej, [w:] Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe. Pod redakcją J. Barcza, Warszawa 2002, s. 229-330; R. Wieruszewski, Obywatele Rzeczypospolitej Polskiej — przyszli obywatele Unii Europejskiej, [w:] Konstytucja dla rozszerzającej się Europy, pod redakcją E. Popławskiej, Warszawa 2000, s. 246-269; A. Łazowski, Uprawnienia wyborcze obywateli Unii Europejskiej (z perspektywy członkostwa Polski w UE),