IMG 1403265157

142 KRZYSZTOF DYBCIAK

trecie Kanta narracja przybiera formę opisu przeplatanego rozważaniami. ’ |

Następuje tu całkowita likwidacja opowiadania, za to mocnym akcentem manifestującym obecność podmiotu wypowiedzi jest końcowa część, auta-    |    $0$

tematyczna, obnażająca cele i zasady utworu.    I    ygi

Ewolucja twórczości Bolesława Micińskiego przebiega od dominacji¹    |'    wj#

pierwiastków epickich w Podróży do piekieł, Dyliżansie filozofićzitfrĘ f Portrecie Kanta — do przyznania decydującej roli elementom liryciaOTf' I w późniejszych prozach. Narracja bardziej zsubiektywizowana i    ||HH

jąca sytuację wypowiadania monologu' czerpie wiele z repertuaru f lirycznych. Posłużmy się analogią: jeśli przedwojenne teksty Micińskiego    |\    ^ie

przypominały epos, powieść sternowską i poemat dygresyjny, to od 19‘4fj^f przypominają lirykę osobistą i opisowó-refleksyjną. Zmieniają się" tez    g_U

formy podawcze, uprzywilejowane miejsce zajmuje list; wyznanie, ciąg    I

uwag. Czystą postać „liryka eseistyczna” przybiera w Odpowiedzi na    I    ^oń

list Francesco, obywatela rzymskiego. Sytuacja emocjonalna podmiotu dyktuje rozwiązanie stylistyczne — wybór formy listu. 'Nie spotykamy już tu odbiorcy wirtualnego, lecz skonkretyzowanego. Obok konwencjonalnych zwrotów do adresata monolog przynosi informacje-‘ó nim, potęgując napięcie wewnątrztekstowych relacji osobowych. Ujawniono również sytuację wypowiadania monologu, powiadomiono czytelnika nie tylko o ogólnej sytuacji narratora (emigracja spowodowana wojną) i czasie (początkowy okres drugiej wojny światowej), ale i o konkretnej sytuacji określającej

kształt komunikatu:    I    uks:

Teraz, kiedy piszę te słowa, jest noc. Et iam nox umida coelo praecipi- 1 tat — i schodzące gwiazdy skłaniają    do    snu.    [...]    I    ^ct^e

„Ale serce i oczy nie    radują    się    spokojem    nocy”. Bo nos jśsifi duszna, pełna |    czei

niepokoju i oczekiwania.    [130]    I    jesz

Odpowiedź [...] będąc intymnym wyznaniem, stylizowanym na prywatny list do 8-letniego Włocha, jest zarazem wypowiedzią silnie zdialogizo-waną. Wszystkie rozwiązania językowe, wszystkie snute refleksje zorientowane są na adresata. Zewnętrzny, monologowy kształt stylistyczny ma

skuje ukrytą strukturę dialogu, prowadzonego pozornie z młodym Rzy-    I    ,

mianinem, a w istocie z tradycją jego kultury, uosobioną w postaciach    I    czyr<

Wergiliusza, Owidiusza, św. Pawła, Machiavela i współczesnych doktry-    J    p_rQC

jmerów politycznych.    |    _g^.y_C,

Ostatnie prozy artystyczne Micińskiego (O nienawiści, okrucieństwie    l    cjon

i abstrakcji, Uwagi o polityce, Myśli o wojnie) są kontaminacją konwencji    i

dziennika intymnego i polemiki. Cechy przyjęte z wymienionych gatunków    l    artyi

neutralizując się wzajemnie utrzymywały równowagę autonomicznej i ory-    1    próg

iginalnej struktury eseistycznej — luźność kompozycji związanej z aktualną    1    pogh

fosobistą sytuacją autora i staranność stylistyczna przeciwdziałały typowej    I

dla tekstu polemicznego jednostronności 1, oschłości, ale jednocześnie 1    . *

wyraźny adres polemiczny, elefhenty emotywne, nadrzędne ukierunko-