IMG43 (3)

ALFEJOS 22

2. Inny Aletes, syn Ajgistosa, występuje w micie o Orestesie i Elcktrzc (-* Elektra), os

Conon 26; Schol. in Pi. N. 7. 155; Paus. II 4, 4; V 18. 8; Plu. Pnv. Alexandrirwrum / 48. p. 328. — Kod nos.

ALFEJOS f.AAipeióę) - bóg rzeki o tej samej nazwie, która płynie na Peloponezie między Elidą a Arkadią. Tak, jak wszystkie rzeki, jest on synem Okeanosa i Tethys. Przypisuje mu się jako synów: Orsilochosa, ojca Dioklesa. króla Ferąj w Mesenii, a również niekiedy Arkadyjczyka - Fegeusa. Różne mity opowia-dąją o próbach uwiedzenia przez Alfejosa Artemidy i nimf. Alfejos kochał się w Artemidzie, ale bogini opierała się jego uczuciu. Zdecydował się więc posiąść ją siłą. Pewnego razu, gdy Artemida i jej nimfy obchodziły święto w Letrinoj. u ujścia rzeki, chciał się do niej zbliżyć, ale bogini posmarowała sobie twarz mułem i Alfejos jej nie poznał. Inna wersja podaje, że Alfejos ścigał Artemidę aż na wyspę Ortygię w porcie Syrakuz. Wśród towarzyszek Artemidy, była jedna, Aretuza, w której bóg również się zakochał. Aby jej towarzyszyć, został myśliwym, tak jak ona, a gdy chcąc mu się wymknąć, uciekła aż do Syrakuz, na wyspę Ortygię, podążył za nią. Aretuza została przemieniona w źródło. Z miłości do niej Alfejos zmieszał swe wody z jej wodami (inna wersja mitu o nim — Najady), os

Het. Th. 338; IL V 545 n.; Hyg. Fab. 244,245; Paus. VI22,5; Schol. in Pi. P. 2,12: Paus. V 7,2; Oy.Afet. V 572 n. Por. A. Tomsin, Laltgendedes amcurs dArtihuie et d’Alphee, Ani. Ciast. IX 1940, s. 53.

ALFESIBOJA (AArpeotpoia) - nimfa azjatycka, w której kochał się Dionizos. Lecz nie był w stanie jej uwieść aż do dnia, gdy wpadł na myśl przemienienia się w tygrysa. Alfesiboja, chcąc przekroczyć rzekę (nazywaną wówczas Sollaks), na której brzegi przerażona uciekła, uległa bogu. Bóg dał jej syna Medosa, który później nazwał swym imieniem lud Medów, a Tygrysem - rzekę, na której brzegu matka jego musiała ulec Dionizosowi, os PS.-PIU. De fiu. 24.

ALKATOOS (AAkciSooc) - syn Pelopsa, króla Elidy, i jego żony, Hippodamei, a stąd brat Atreusa i Tyestesa (tab. 2). Gdy królowi Megareusowi lew rozszarpał syna, Megareus obiecał rękę swej córki temu, kto zabije potwora. Wtedy zjawił się Aikatoos i zdołał pokonać Iwa. Otrzymał obiecaną nagrodę, opuścił swą pierwszą żonę Pyrgo i poślubił Euajchme, córkę Mega-reusa. Równocześnie otrzymał on tron Onchestos.

Później, gdy Kreteńczycy zniszczyli miasto Megarę, Aikatoos przy pomocy Apollona odbudował zniszczone mury (-» Megareus). Jeszcze w czasach historycznych pokazywano kamień, na którym Apollo kładł swoją lirę podczas pracy na murze. Kamień ten zachował szczególne własności. Gdy stukało się w niego kamykiem, odbrzmiewał i wydawał muzyczny ton.

Jeden z synów Alkatoosa, Ischepolis, uczestniczył w polowaniu na dzika kalydońskiego i tam też poniósł śmierć. Brat jego, Kallipolis, który pierwszy się o tym dowiedział, pośpieszył, aby zawiadomić ojca. Zastał go na wzgórzu zamkowym w trakcie składania ofiary ku czci Apollona. Zniecierpliwiony Kallipolis przerwał obrzęd i przeszkodził w układaniu świętego stosu. Aikatoos, zdenerwowany, sądząc, że syn jego chciał obrazić bogów, zabił go ciosem płonącej głowni (-* Po-lyidos).

Aikatoos miał również córkę Ifinoe, której grób pokazywano w Megarze. os

Paus. I 41,4; 42.4; 43,4-5; Ov. Met. VIII 14 n.; Trist. I 10, 39 n.; Ps.-Vcrg. Cieli 104 n.; Pi. /. 7, 148.

ALKESTIS fAAKąonę) - jedna z córek Pcliasa, króla Jolkos, i Anaksibie, jego zony (tab. 21). Najpiękniejsza i najbardziej bogobojna ze wszystkich jego córek, jedyna, która nie uczestniczyła w zabójstwie Peliasa, gdy Medea za pomocą swych czarów i podstępów sprawiła, że został on pocięty na kawałki przez własne córki (-* Jazon). Gdy - Admet, król Ferąj w Tesalii, przybył prosić o rękę Alkestis, Pelias postawił mu warunki, które ten spełnił przy pomocy Apollona. Eurypides świadczy, że związek icn był wzorem miłości małżeńskiej do tego stopnia, że Alkestis zgodziła się umrzeć zamiast męża. Lecz już po jej śmierci Herakles wyruszyj do Podziemi, skąd sprowadził ją na powrót młodszą i piękniejszą niż dawniej. Opowiadano również, że Persefona wzruszona poświęceniem Alkestis samorzutnie odesłała ją z powrotem pomiędzy żywych, os

E. Ale. pasam; Hyg. Fab. 51; D. S. IV 52,2; Apd. Blbl. 19,15; PI. Smp.

179 c. Por. A. Laicy, w: Sitz. Wien. Akad. CCIII 2,1925; A. Momigliano, w: Culu X 1931, s. 201-213; G. Megas, A. R. W. XXX 1933, s. 1 n.; L. Weber. w. Rh. Mus. 1936, s. 117-164; M. Gaster, w: Byz. XV 1939, s. 66-90.

ALK1NOE (AXkivóij)- kobieta z Koryntu, poślubiona niejakiemu Polybosowi, synowi Dryasa, która ściągnęła na siebie gniew Ateny z następującego powodu: Alkinoe wynajęła kobietę do przędzenia, a gdy robota była skończona, odmówiła jej zapłaty umówionego wynagrodzenia. Prządka rzuciła na nią przekleństwo, biorąc Atenę na świadka złej woli Alkinoe. Atena była bowiem patronką i opiekunką prządek. Bogini opętała Alkinoe szałem. Natychmiast zakochała się w cudzoziemcu z Samos, imieniem Ksantos. Aby mu towarzyszyć, opuściła męża i dzieci. Ale w trakcie przeprawy morzem wróciła do zdrowych zmysłów i z rozpaczy, wzywając dzieci i męża, rzuciła się w morze. os

Partb. 27.

ALKINOOS (AXictvooę)- Kiedy -* Odyseusz po o-statnim rozbiciu okrętu, powracając z wyspy Kalipso, przybił do brzegów wyspy Feaków, został przyjęty przez króla tego kraju, Alkinoosa. Homer nazywa tę wyspę Scheria. Chodzi prawdopodobnie o Korkyrę. Alkinoos uchodził za wnuka Posejdona. Jego ojciec nazywał się Nausitoos. Sam Alkinoos miał pięciu synów i jedną córkę -» Nąusikaę, która przyjęła Ody-seusza na brzegu rzeki. Żona Alkinoosa, która jest jednocześnie jego bratanicą, nazywa się Arete (co w języku greckim oznacza „Ta, której imienia się nie wypowiada”). Mieszka ona w pałacu wraz z mężem i dziećmi i jest otoczona czcią i poważaniem. Arete i Alkinoos cieszą się miłością swego ludu. Są gościnni wobec cudzoziemców, a szczególnie rozbitków, którym starają się złagodzić ich los. Pałac ich otacza wspaniały sad, gdzie owoce wszystkich gatunków dojrzewają bez przerwy przez cały rok.

Po gościnnym przyjęciu Odyseusza i wysłuchaniu w czasie uczty jego długiego opowiadania o tułaczce Alkinoos daje mu okręt, aby Odyseusz mógł powrócić na Itakę (zbyt odległą od Korkyry), oraz obdarza go hojnie.

ALKMEON

23

oni zbiegli do Aten, gdzie znaleźli schronienie. Eurysteusz zażądał od AteAczyków, aby wypędzili potomków Heraklesa, ale Atenczycy odmówili i w wojnie, która nastąpiła, Eurysteusz został zabity. Przyniesiono jego głowę Alkmenie, która wrzecionem wydłubała mu oczy. Potem Alkmena mieszkała w Tebach wraz z potomkami Heraklesa. Umarła w bardzo późnym wieku. Gdy umarła, Zeus wysłał po jej ciało Hermesa, aby przenieść je na Wyspy Szczęśliwych, gdzie poślubiła ona Radamantyaa. Zdaniem innych została przeniesiona na Olimp, gdzie miała udział w boskiej czci syna. Niekiedy również opowiada się, że po śmierci Amfitriona, zabitego w walce u boku Heraklesa, Alkmena poślubiła Radamantysa, będącego wówczas na wygnaniu, i żyła wraz z nim w Okalei w Beocji. os

W Argonauiykach Medea i -* Argonauci, w czasie ich powrotu, przybywąją do Alkinoosa i zastają na jego dworze grupę wysłanników Ajetcsa, którym nakazano sprowadzić Medcę z powrotem do ojca. Alkinoosa wzięto na arbitra. Zadecydował, że Medea zostanie przywrócona ojcu, jeśli jest jeszcze dziewicą. W przeciwnym wypadku ma zostać z Jazonem. Wobec takiej decyzji, Arete pospiesznie przeprowadza zaślubiny młodej pary i w ten sposób ratuje Medeę przed karą, która ją czeka w Kolchidzie. Kolchowie nie mając śmiałości pokazać się swemu władcy, osiedlili się na Korkyrze, podczas gdy Argonauci kontynuowali podróż (a Arete nie omieszkała obdarować młodej pary). os

Od VI i VII passim oraz schol.; A. R. IV 982 n.; Apd. HM 19,26:Por. V. Bćrard, Les Navlgations d'Ulysse, t, III; A. Shewann, TheGenealogyof Arete andAlkinoos, Cl. Rcv. 1925,s. 145; M. Mayer, RW/tr, Chalkldier und die Odyssee, J. D. A. J. 1925, s. 42 n.

ALKMENA (’AXKpfjvr)) - żona Amfitriona i matka Heraklesa. Na temat jej pochodzenia (tab. 31). Z rodu Perseusza. Niezwykłej urody dziewczynę poślubił--» Amfitrion, ale nie wolno mu było rozpocząć współżycia, aż nie dopełni obowiązku zemsty. Alkmena mieszkała z nim na wygnaniu w Tebach. Amfitrion udał się na wyprawę przeciwko Telebojom i właśnie, gdy już był w drodze powrotnej, Zeus związał się z młodą kobietą: ażeby dopiąć celu, bóg przybrał postać Amfitriona, gdyż znana mu była cnota Alkmeny. Tradycja podaje, że Zeus sprawił, że ta noc miłosna trwała przez trzy pełne doby. W tym celu nakazał Słońcu, aby nie wschodziło przed upływem tego czasu. Gdy Amfitrion powrócił, był bardzo zdziwiony, że nie został radośniej przyjęty. Zaczął opowiadać żonie o swojej wyprawie i zwycięstwie, a wtedy Alkmena odpowiedziała mu, że zna już wszystkie szczegójy jego wyprawy. Wieszczek Tejrezjasz zapytany o tę tajemnicza sprawę wyjaśnił mężowi jego chlubne nieszczęście. Alkmena urodziła bliźniaki; mieli oni przyjść na świat w odstępie jednej nocy: Heraklesa, syna Zeusa, i Ifiklesa, syna Amfitriona. Powiadają, że Alkmena była ostatnią ze śmiertelniczek, z którą Zeus wszedł w związek miłosny. Amfitrion jednak, gdy dowiedział się o tych szczęśliwych przedsięwzięciach Zeusa, pomyślał najpierw o ukaraniu żony. Postanowił spalić żonę na stosie. Zeus sprawił, że nadciągnęła ulewa i zagasiła płomień stosu. Wobec tej bezpośredniej interwencji boskiej Amfitrion przebaczał żonie.

Gdy zbliżał się czas rozwiązania, Hera zazdrosna o swoją ziemską rywalkę, starała się, jako bogini porodów, przedłużyć możliwie jak najbardziej ciążę Alkmeny. Ponadto miała też i inny powód ku temu: przepowiednia Zeusa pozwoliła jej, poprzez zręczne pokierowanie momentem urodzeń, oddać -» Heraklesa w niewolę -» Eurysteuszowi.

Później Alkmena owdowiała i towarzyszyła Heraklesowi, gdy heros, po wykonaniu swoich prac, usiłował, wraz ze swoim bratem Ifiklesem i jego synem Jolaosem, odzyskać ich ziemię ojczystą, Tiryns. Ale Eurysteusz przeszkodził w przeprowadzeniu tego planu. W chwili apoteozy Heraklesa Alkmena była w Tirynsie z częścią wnuków (pozostali wnukowie przebywali w Koryncie i w Trachis). Gdy Herakles umarł, Eurysteusz wypędził Alkmenę z Koryntu i uzyskał obietnicę króla Trachis, Keyksa, że ten uczyni to samo ze wszystkimi potomkami Heraklesa, którzy są w jego królestwie. Wszyscy

He*. Seul 1 n.; Apd. Bjbl II4,5; 8; 8,1 n.; Schol. in II XIX 116; in Od. XI226; Pi. N. 10,15; 1.7,5; P. 9,149; E. niezachow. tragedia Alkmena, Hyg. Fab. 29; Paus. V 18,3; 132,5; 16,7; 41,4; 19.3 etc.; Plaul. Amph passim; Ant. IV 26. — Amfitrion, Herakles, Eurystcus, Herakłidzj. L. Sćchan, Eludei... i. 242 n.

ALKMEON (AXicpaUi)v)-1. Najstarszy syn wieszczka Amfiaraosa (tab. 1), ma młodszego brata Amfilochosa. Gdy Amfiaraos, zmuszony przez swą żonę Erifyle, musiał ruszyć na wojnę przeciwko Tebom-chociaż dzięki swej sztuce wieszczbiarskiej wiedział, że musi na tej wojnie polec - powierzył synom troskę o pomszczenie go, gdy osiągną wiek męski. W tym celu mieli zabić matkę i przedsięwziąć wyprawę przeciwko Tebom. W ten właśnie sposób Alkmeon w ślad za -» Adrastosem został wciągnięty do wyprawy Epigonów. Wyrocznia przyrzekła Epigonom, że odniosą zwycięstwo, jeśli Alkmeon stanie na ich czele.

Tymczasem mimo tej przepowiedni i obowiązku, jakim obarczył go ojciec przed wyruszeniem na wojnę, Alkmeon nie spieszył się z wyprawą na Teby. Matce jego jednak, przekupionej darem w postaci sukni Harmonii, podobnie jak przed pierwszą wyprawą przekupiona była jej naszyjnikiem, udało się go przekonać. Podczas pierwszych walk Alkmeon zabił własnoręcznie króla Teb, Laodamasa, syna Eteoklesa. Załamani Tebańczycy, oblężeni, za radą wróżbity Tejresjasa uciekli pod osłoną nocy. A nazajutrz zwycięzcy wkroczyli do miasta pustosząc je i grabiąc. Część łupu poświęcili Apollonowi, a władzę nad miastem oddali synowi Polynejkesa, Tersandrosowi.

Po zwycięstwie Alkmeon udał się do Delf, aby poradzić się wyroczni w sprawie drugiego zadania, które pozostało mu do spełnienia, zamordowania własnej matki. Wyrocznia odpowiedziała mu, że nie powinien się uchylać od wykonania tego, ponieważ Erifyle dala się przekupić, aby popchnąć męża do zguby, a ponadto zrobiła to samo wobec własnych synów, nakłaniając ich do udziału w drugiej wyprawie przeciwko Tebom. To wpłynęło na decyzję Alkmeona, który zabił matkę, bądź z pomocą swego brata Amfilochosa, bądź też uczynił to sam. Wówczas mścicieiki erynie poczęły go ścigać, podobnie jak ścigały Orestesa, gdy zabił on Klytajmestrę. W tułaczce swej udał się najpierw do swego dziadka Ojklesa w Arkadii, potem do Fegeusa w Psofidzie. Fegeus go oczyścił, wyleczył i ofiarował mu rękę swej córki Arsinoe, albo, według innych, Alfesiboi. Alkmeon dał jej w prezencie naszyjnik oraz suknię Harmonii, które niegdyś służyły do przekupienia Erifyle. Ziemia w Psofidzie dotknięta została nieurodzajem, a wyrocznia orzekła, że Alk-

5 Słownik mitologii greckiej