IMGi28

—    czynniki środowiskowe - prawdopodobieństwo wystąpienia agresji wywołują doświadczenia frustracyjne, które pojawiły się na drodze do osiągania celu; zachowania agresywne mogą być skutkiem trudnego dzieciństwa, przebytych chorób, urazów itp.;

—    aktywność własna - przyczyny w nawiązywaniu kontaktów, niski poziom zaspokajania kontaktów z rówieśnikami; dziecko aktywne jest bardziej narażone na konflikty i związane z nimi frustracje⁷⁵.

Badacze Sears, Maccoby, Lewin, Bandura, zajmujący stanowisko oparte na teorii uczenia się zachowań modelowych, wychodzą z założenia, że odbiór programów telewizyjnych nasyconych przemocą i agresją, może wyzwalać podobne zachowania agresywne. Obcowanie ze scenami przemocy i agresji, zwłaszcza w okresie dzieciństwa, powoduje zobojętnienie na ten bodziec, stają się one źródłem modelowania zachowań negatywnych. Częste oglądanie programów telewizyjnych, uczestniczenie w grach komputerowych oraz brak kontroli tych programów przez rodziców, brak właściwej interpretacji treści i zachowań bohaterów prowadzi do wyzwalania agresji i wzrostu poziomu lęku u dzieci. Dziecko jest przekonane, że postępowanie bohaterów jest zachowaniem właściwym, według którego stara się modelować własne zachowania. Samotność dziecka przed telewizorem ogranicza wybór zachowań pozytywnych i prowadzi do niewłaściwego zrozumienia treści i postępowania bohaterów.

Czynniki wyzwalające agresję mają również źródło w środowisku rodzinnym i otoczeniu społeczno-kulturowym dziecka. Do przyczyn tkwiących w rodzinie zalicza się:

—    postawy agresywne rodziców wobec siebie;

—    niekonsekwencje w wychowaniu, brak jednolitości postaw rodzicielskich;

⁷⁵ K. Grzegorzewska, Zrozumieć agresję, „Bliżej przedszkola”, 200S nr 10, s. 10-11. J. Danielewska, Agresja u dzieci Szkoła porozumienia, WSiP, Warszawa 2002, s. 23-24.

87