IMG�31

I

t! IM

C. -O •

i "

fi

korelacja z okresami / kulturami archeologicznymi

okres nowożytny

* okres wczesnego średniowiecza okres wędrówek ludów

9|6 osadnictwo kultury przeworskiej

a|C osadnictwo cyklu łużycko-pomorskiego

epoka brązu

20    40 %

Ryc. 79. Fragment sy '.etycznego diagramu pyłkowego z Jeziora Skrzetuszewskiego ukazujący związek kolejnych faz gospodarczych w rejonie stanowiska (rośnie udział wskaźników antropogenicznych, w tym zbóż), z odlesieniami na siedliskach lasów grabowych (spadek krzywych grabu i dębu) oraz ze wzrostem trofii jeziora (wierzchołki krzywej Pediastrum)', podniesienie się krzywych sosny i brzozy zwiastuje spadek intensywności gospodarki i początek regeneracji lasu (wg Tobolskiego 1990, z Makohonienko 2000, zmieniony)

i Jankovską (2001 )². W Polsce ten typ informacji paleoeko-logicznej został wykorzystany w najbardziej pełny sposób przez Goslara i in. (1999) oraz Makohonienkę (2000).

Rodzaj i stopień nasilenia gospodarki ilustruje również zawartość cząsteczek pyłu węglowego w osadach. Te mikroskopijne węgielki znajdujemy w preparatach palinologicznych, a więc mogą być liczone równolegle z pyłkiem (Handbook of Holocene... 1986). Dostarczają one bardzo istotnej informacji na temat historii pożarów (Bennet i in. 1990, Tinner i in. 1998) i stosowania ognia w gospodarce prehistorycznej (gospodarka wypaleniskowa) (Latałowa 1992).

Interpretację diagramu pyłkowego pod kątem zmian antropogenicznych ułatwiają graficzne metody wyróżniania i grupowania krzywych taksonów wskaźnikowych. Można je porządkować w diagramie (ryc. 78), nadając określoną kolejność (np. rośliny upraw ne, chw a-sty segetałne, rośliny ruderalne itp.), przy czym, w przy-

Mikrofosylia pozapyłkowe służą nie tylko do rekonstrukcji pa-leoekologicznych dotyczących osadnictwa. Są też używane m. in. do odtwarzania warunków ekologicznych panujących w trakcie rozwoju torfowisk (van Geel 1978), gleb (Aaby 1983), a także do rekonstrukcji klimatu (Aaby 1976).

padku taksonów o niejednoznacznej wymowie ekologicznej, można np. grupować krzywe, które wykazują podobny przebieg. Porządkowanie takie zawiera, co prawda, pewną sugestię co do roli poszczególnych taksonów w określonym typie zbiorowisk roślinnych, jednak nie zamyka możliwości ich innej interpretacji. Prostym sposobem jest też wykres sumy pyłku wskaźników antropogenicznych z wyróżnieniem pyłku roślin uprawnych (ryc. 78 i 79). który wskazuje na rolę upraw i ilustruje rozwój zbiorowisk antropogenicznych na badanym obszarze w kolejnych fazach rozwoju osadnictwa oraz umożliwia dokonanie porównań między różnymi stanowiskami. Co prawda, analiza takiego wykresu nie pozwala na ocenę udziału różnych grup roślinności antropogenicznej (np. siedlisk ruderalnych, pastwisk), jednak równocześnie nie spraw ia w rażenia dokładności tam, gdzie jej, z natury rzeczy, nie ma (Behre 1981, Latałowa 1992). Natomiast wątpliwości budzą, stosow ane przez niektórych autorów, krzywe kumulacyjne taksonów, uznanych za charakterystyczne dla określonych siedlisk antropogenicznych. Nie biorą one pod uwagę: 1) że rola fitocenotyczna poszczególnych gatunków zmieniała się na przestrzeni dziejów pod wpływem