Magazyn6)501

291

GALICJA

ścią ludności wiejskiej i z rozmyślnem hamowaniem przez rządy zaborcze ewolucji gospodarczej w kierunku uprzemysłowienia uczyniły z Galicji krainę klasycznego przeludnienia o najniższej w Polsce — mimo dużych bogactw przyrodzonych — stopie życiowej. Z tych też względów ludność wiejska emigrowała masowo jużto za ocean, jużto na roboty sezonowe. W r. 1910 opuściło kraj ¹/₂ miljona osób. — Główną przyczyną niedorozwoju ekonomicznego była tendencja rządu zaborczego utrzymania Galicji na poziomie rynku zbytu artykułów przemysłowych. Celowo kalkulowane taryfy kolejowe odegrały rolę czynnika odstraszającego obcy kapitał od prób inwestycyj. W ramach polityczno-wojskowej organizacji monarchji austrjacko-węgierskiej traktowano Galicję, jako przewidywany teren starcia orężnego z Rosją. Okoliczność ta nie pozostała bez wpływu na politykę gospodarczą — chociaż z drugiej strony znalazła wyraz w zdecydowanej rozbudowie komunikacji kołowej i kolejowej. Siedem linij kolejowych miało za zadanie umożliwić dowóz wojsk, amunicji i materjałów wojennych z wnętrza monarchji (t. j. z poza Karpat) na przedpole, gdy walne linje (Wie-deń-Kraków-Lwów-Podwołoczyska i Biel ■ sko-Nowy Sącz-Sanok-Stanisławów) nie-tylko wyprowadzały poza Bramę Morawską, ale ułatwiały ruch w kierunku równoległym do Karpat.

W momencie obejmowania b. Galicji przez władze polskie (r. 1918), kraj był silnie wyludniony i zniszczony na skutek długoletnich działań wojennych.

Irena Ormicka

II. Dzieje Galicji.

1. Rozwój terytorjainy. Zawiązkiem panowania austrjackiego na ziemiach polskich stał się dokonany w r. I77² zabór znacznego obszaru południowych ziem Rzplitej, a mianowicie części województwa krakowskiego na prawym brzegu Wisły wraz z Księstwami Oświęcimskiem i Zatorskiem, całego niemal województwa ruskiego oraz skrawków województw:    sandomierskiego,

lubelskiego, bełzkiego, wołyńskiego i podolskiego. Terytorjum to, do którego dynastja habsburska wywodziła rzekome prawa po królach czeskich (część Śląska) oraz węgierskich (Ruś Czerwona), ukonstytuowano jako królestwo Galicji i Lodomerji. Po trzecim rozbiorze Polski zagarnęła Austrja resztę województwa krakowskiego, sandomierskiego, lubelskiego i bełzkiego, częś( ziemi chełmskiej, województw: podlaskiego, mazowieckiego, wołyńskiego. Powstał? w ten sposób Nowa Galicja i połączona została w r. 1803 w jedną całość z działem pierwszorozbiorowym. Po przegranej wojnie z Napoleonem i po traktacie schón-bruńskim w 1809 r. Austrja odstąpiła Księstwu Warszawskiemu nabytki trzecio-rozbiorowe wraz z okręgiem zamojskim, Rosji zaś oddała t. zw. obwód tarnopolski. Ten ostatni został jej zwrócony na kongresie wiedeńskim 1815 r. W r. 1846 zajęła Austrja Wolne Miasto Kraków i przyłączyła je do G. pod mianem Wielkiego Księstwa Krakowskiego. W tych granicach przetrwała G., zwana oficjalnie Królestwem Galicji i Lodomerji wraz z W. Ks. Krakowskiem oraz Księstwami Oświęcimskiem i Zatorskiem aż do rozpadnięcia się monarchji habsburskiej w r. 1918. Okresowo w latach 1787—1790 oraz 1817—1850 złączona była z G. również i Bukowina.

2. Stanowisko Galicji w monarchji habsburskiej. W 1854 w czasie wojny krymskiej ułożył Bismarck memorjał, w którym wykazywał, że w dobrze pojętym interesie Austrji leży zamiana G. na bardziej monarchji przydatne ze względów geograficznych, ekonomicznych i ludnościowych księstwa naddunajskie oraz stworzenie z G. zawiązku odbudowanego Królestwa Polskiego pod panowaniem arcyksięcia habsburskiego. Podobny tok rozumowania przewijał się przez całą epokę porozbiorową. Zarówno Polacy, marzący o odbudowie swego państwa w oparciu o Wiedeń, jak niektórzy obcy mężowie stanu (np. Napoleon III i jego ministrowie) uważali, że udział w rozbiorach Polski był ze strony monarchji habsburskiej ciężkim błędem politycznym. Austi ja bowiem, zyskując kraj, niezwiąza-ny położeniem geograficznym z całością terytorjum państwowego, zamieszkały przez ludność mało podatną wpływom germaniza-torskim, przyzwoliła przez to na potężny wzrost potęgi dwóch wrogich jej mocarstw, Rosji i Prus; przykładając zaś rękę do wskrzeszenia Polski w unji dynastycznej z Wiedniem, położyłaby tamę ekspansji obu antagonistów i zapewniłaby religji katolickiej oraz wpływom habsburskim dominującą pozycję w środkowej i wschodniej Europie. W podob.icm ujmowaniu rzeczy tkwił błąd zasadniczy, który powodował za-

19*