Maśliński5002

Ir

■■■■ Rycina 18.7.

Oczopląs pionowy pod wpływem działania infradźwięków.

fal infradźwiękowych można stwierdzić niższe napięcie mięśni szkieletowych, przyspieszenie oddychania i podwyższenie ciśnienia skurczowego.

Jedynym powtarzalnym zjawiskiem są zmiany ruchów gałek ocznych. Pod wpływem infradźwięków występuje oczopląs pionowy (ryc. 18.7), zwłaszcza w zakresie drgań o częstotliwości 7 Hz. Dotychczasowy stan wiedzy wskazuje, że fale o natężeniu 120-140 dB zakłócają czynności fizjologiczne, a przy wyższych wartościach może nawet dojść do śmierci (np. pies umiera wówczas, gdy poziom natężenia wynosi 172 dB, a częstotliwość ok. 0,5 Hz). Powodem śmierci jest obrzęk płuc i zatrzymanie czynności oddechowej.

_DRGANIA MECHANICZNE

Wśród mechanicznych czynników środowiska człowieka należy wyróżnić wstrząsy, kiedy częstotliwość jest mniejsza od 0,5 Hz, oraz drgania o wyższej częstotliwości, zwane także wibracją. Energia mechaniczna przenosi się z materiału drgającego na drodze kontaktowej na skórę i tkanki człowieka. Skutkiem działania wibracji są zmiany dotyczące nerwowego układu autonomicznego, głównie jego części wspól-czulnej, prowadzące do zaburzeń mechanizmów regulujących napięcie ściany naczyń krwionośnych. Obecnie wibracja stanowi jedno z poważniejszych zagrożeń zdrowia. Jest ona wytwarzana w środkach transportu (transport drogowy, wodny czy lotniczy), w maszynach i narzędziach obsługiwanych przez człowieka. Źródłem wibracji są także silniki wielu urządzeń domowych. Kontakt człowieka z materiałem drgającym odbywa się za pośrednictwem stóp (w pozycji stojącej), guzów kulszowych i mięśni pośladkowych (w pozycji siedzącej) lub też za pośrednictwem rąk. Wyróżnia się więc wibrację ogólną, działającą na cały organizm wzdłuż długiej osi ciała, oraz wibrację miejscową, kiedy kontakt odbywa się za pośrednictwem rąk. Częstotliwość tak działających drgań mechanicznych waha się od jednego do kilku tysięcy Hz.

Drgania pojazdów i ich elementów charakteryzują się niskimi częstotliwościami, rzędu kilku Hz, jednak zawierającymi składowe harmoniczne dochodzące do 100 i więcej Hz. W zależności od częstotliwości drgań mamy do czynienia z kinet ozami lub działaniem ogólnoustrojowym, traktowanym jako wibracją ogólna.

— KINETOZY

Kinetozy wiążą się z oddziaływaniem wibracji na człowieka przebywającego w środkach transportuj obejmują chorobę morską, chorobę powietrzną i chorobę lokomocyjną. Dochodzi wówczas do podrażnienia kanałów półkolistych. Drgania te zawierają się w przedziale od 0,1 do 2-3 Hz; powyżej 5 Hz kinetozy nie występują. Podczas poruszania się środków transportu występują dwie różne wartości przyspieszeń, które są przyczyną konfliktu sensorycznego. W wyniku kumulacji przyspieszeń

liniowych i kątowych dochodzi do podrażnienia narządu przedsionkowego i przekazywania sprzecznych informacji (impulsów) do ośrodkowego układu nerwowego z błędników, narządu wzroku i czucia głębokiego. W następstwie dochodzi do przewagi przywspółczulnej układu autonomicznego i ujawnienia objawów choroby. Skłonność do ujawnienia się kinetozy jest indywidualna, zależy od wrażliwości receptorów obwodowych i różnego stopnia habituacji.

Objawy chorobowe sprowadzają się do zawrotów i bólów głowy, uczucia ucisku w górnej części jamy brzusznej oraz narastających nudności. Towarzyszą temu, w miarę przedłużania się działania bodźca, przykre odczucia smakowe i węchowe, doprowadzające do apatii i znużenia.

—— WIBRACJA OGÓLNA

Zazwyczaj wibracja działa na organizm człowieka przebywającego w pozycji stojącej bądź siedzącej, co powoduje rozmaite następstwa związane ze zmianą amplitudy drgań poszczególnych odcinków ciała oraz z tzw. rezonansem narządowym. Ten rodzaj wibracji najczęściej wiąże się z przekazywaniem drgań mechanicznych z podłoża (np. pomosty drgające, ciągniki, statki kosmiczne) wzdłuż osi ciała, bardziej angażując kręgosłup. Elementy chrzęstne kręgosłupa mają znaczne możliwości tłumienia drgań, z jednoczesną modyfikacją ich częstotliwości i amplitudy. Tłumienie i zmiana amplitudy wibracji przyczynia się do spłaszczenia tarcz międzykręgowych, występowania bólów w okolicy krzyżowo-lędźwiowej i zaburzeń widzenia. U osób długotrwale narażonych na działanie wibracji ogólnej występują zaburzenia równowagi węglowodanowej, wyrażające się wyższą glikemią po obciążeniu glukozą.

— WIBRACJA MIEJSCOWA

Wykonywanie pracy narzędziami ręcznymi o napędzie elektrycznym, spalinowym lub powietrznym powoduje przekazywanie tak znacznych wartości energii w stosunkowo długim czasie, iż względnie szybko następują utrwalone zmiany chorobowe, traktowane jako choroba wibracyjna. Rozwijające się w następstwie działania wibracji zaburzenia występują w narządzie ruchu oraz układzie krążenia i nerwowym. Trudno jednak doszukać się czystej postaci w jednym z wymienionych układów, chociaż zmiany dominujące mogą odnosić się bądź do zaburzeń nerwowych, bądź kostnych czy naczyniowych. Niedostatecznie poznany patomechanizm uszkodzeń powi-bracyjnych zmusza do uwzględnienia objawów klinicznych.

— ZABURZENIA W NARZĄDZIE RUCHU

Uszkodzenia struktury kostno-stawowej są najczęściej stwierdzane pod wpływem wibracji o niskiej częstotliwości (ok. 20 Hz). Powstają one po wielu latach kontaktu rąk z narzędziem wytwarzającym wibrację. Objawiają się rozrzedzeniem lub zagęszczeniem struktury kostnej, zniekształceniem nasad kości i nierównościami powierzchni stawowych. Topowe dla zmian powibracyjnych są torbiele kostne, spowodowane złamaniem się beleczek i tworzeniem ognisk krwotocznych. W późniejszym stadium dochodzi do resorpcji tkanki, co staje się przyczyną powstania torbieli. Niekiedy dochodzi do powstania ognisk osteoporozy, a nawet martwicy jałowej. Zmiany zwyrodnieniowe kości nadgarstka należą do najczęściej występujących. Wibracja wpływa też na metabolizm tej tkanki, czego dowodem jest nieprawidłowa równowaga fosforanowa, chociaż nie wyklucza się troficznego charakteru tych zmian.