Nowe skanowanie 20110227135456 00034

ououcyia na mcmowcacn geopolityki

wyłącznie jednostkami pancerno-zmechanizowanymi, kluczyli, aby uniknąć konieczności natarć czołowych. Zwodzili Francuzów, szukając najsłabszych punktów oporu. Francuska piechota i inne formacje defensywne nie były w stanie nadążyć za mknącymi do Paryża oddziałami niemieckimi. Dzieląc swe niezwiązane walką siły, Niemcy mogli „przy okazji” zamknąć nad kanałem La Manche siły sojusznicze, którym w tej sytuacji pozostawała jedynie ewakuacja z kontynentu na Wyspy Brytyjskie. Liddell Hart, pozostający pod wyraźnym wrażeniem strategii pośredniej Hitlera z początku II wojny światowej, wskazuje na takie jej elementy, jak dywersja, dezorganizacja przeciwnika, dezorientacja, dezinformacja i stosowanie na szeroką skalę propagandy. Miast uderzać od czoła i tracić siły, Hitler preferował paraliżowanie „układu nerwowego” przeciwnika. Starał się też zawsze szukać kolaborantów; studiował pod tym względem strategię bolszewików. Podstęp, chytrość, przebiegłość, wojna psychologiczna dawały mu przewagę i przynosiły sukcesy w pierwszej fazie wojny. Hitler, twierdzi Liddell Hart, „rozwinął sztukę strategii zaczepnej”. Opanował sztukę kierowania pierwszym stadium wielkiej strategii - rozwojem i współdziałaniem wszystkich form przygotowań wojennych i środków do walki z wolą przeciwnika. Nie stanowiło to jednak jeszcze całościowego systemu strategicznego, co stosunkowo szybko da o sobie znać¹.

Myliłby się jednak ktoś sądząc, że Niemcy zawdzięczali swoje sukcesy w pierwszych dwóch latach wojny jedynie wyżej wymienionym talentom Hitlera bądź też, o czym tutaj nie było mowy, najpotężniejszemu potencjałowi przemysłowemu na kontynencie, zwłaszcza jeśli chodzi o przemysł metalurgiczny. Już

0    wojnie z Polską pisano jako o wojnie kraju przemysłowego z krajem rolniczym, której wynik był z góry przesądzony, niezależnie od liczebności, wyszkolenia

1    odwagi polskiego żołnierza². II wojna światowa była przede wszystkim zastosowaniem innowacji strategicznych z okresu, który ją bezpośrednio poprzedzał. W jej toku pojawiały się także i były sprawdzane nowe rozwiązania strategiczne. Przynajmniej kilka nazwisk i idei zasługuje w tym kontekście na naszą uwagę.

II wojna światowa jest rozwinięciem teorii i praktyki wojny totalnej i wojny błyskawicznej. Za takim charakterem wojny opowiadał się Hitler i związane z nim kręgi wojskowe. Teoretykiem wojny totalnej był zasłużony w czasie I wojny światowej gen. Erich Ludendorff (dowodził skutecznie na froncie wschodnim, bijąc Rosjan w ważnej bitwie pod Tannenbergiem w 1916 roku), który na rok przed swą śmiercią opublikował głośną pracę Wojna totalna (1936). Ludendorff od samego początku (od 1923 roku) popierał Hitlera, a założenia jego koncepcji były przerażająco proste. Natura wojny totalnej, pisał, wymaga mobilizacji wszystkich sił kraju. Wojna totalna wymaga też, aby polityka stała się totalitarna. Sztuka polityki i sztuka wojny służą ochronie interesu narodowego. Jednak, dowodził generał nazista, to sztuka wojny jest najwyższym wyrazem narodowej „woli życia”, a zatem „polityka powinna być podporządkowana prowadzeniu wojny”³. Jest to zakwestionowanie, wręcz odwrócenie relacji sformułowanej przez von Clausewitza. Natomiast teoretykiem wojny błyskawicznej, Blitzkriegu, był gen. Heinz Guderian, ostatni szef sztabu wojsk lądowych III Rzeszy. W 1937 roku ogłasza Achtung Panzer, pracę, która szybko zyskuje rozgłos i należy do najbardziej reprezentatywnych dla całego tego nurtu w myśli strategiczno-taktycznej, już od pewnego czasu postulującego szerokie wprowadzenie do armii pojazdów opancerzonych. Dla Guderiana broń pancerna (czołgi, pojazdy) łączy siłę ognia z ruchliwością, co umożliwia nareszcie prowadzenie ognia ofensywnego na wielką skalę. Na tej podstawie rozwija koncepcję uderzeń ściśle współpracujących ze sobą lotnictwa i oddziałów pancernych, czyli ofensywy błyskawicznej opartej na kombinacji „czołg-samolot”, w której ten drugi dokonuje ataków na tyły przeciwnika, dezorganizując zaplecze, paraliżując obronę, osłabiając morale⁴. Sam Blitzkrieg („strategia lawiny”) jest raczej taktyką niż strategią sensu stricto, jednak jego zastosowanie wymagało przygotowań o charakterze strategicznym, a ponadto wykorzystania możliwości, jakie stwarzał rozwój technologiczny.

Trafna adaptacja innowacji technologicznych do potrzeb strategicznych nie była przed II wojną światową jedynie domeną Niemców. O rozstrzygającym znaczeniu wojsk zmechanizowanych, a zwłaszcza czołgów, w przyszłej wojnie pisał tuż po zakończeniu I wojny światowej jeden z najbardziej znanych brytyjskich teoretyków strategii tamtego czasu John F. Charles Fuller. Pułkownik, wykładowca w brytyjskiej szkole sztabu generalnego, później sympatyk faszyzmu, w swych licznych publikacjach pisał o wpływie rozwoju technologicznego na uzbrojenie i technikę walki. Wcześniej niż Guderian twierdził, iż technologia zapewnia teraz wojsku mobilność i „muskulaturę”. Zwiększało to możliwości działania piechoty, której użycie czołgów zapewniało lepsze bezpieczeństwo. Technika, pisał Fuller, neutralizuje przeszkody terenowe („geografię”), z czego należało wyciągać wnioski dla operacji wojennych. Postulat intensywnego nasycania armii oddziałami zmechanizowanymi głosił również współczesny Fullerowi, i także już wtedy dobrze znany historyk i teoretyk strategii, B.H. Liddell Hart.

We Francji do tego samego nurtu należał nonkonformistyczny, a zatem z trudem robiący karierę w wojsku wtedy pułkownik, Charles de Gaulle.

1

   B.H. Liddell Hart, op. cit., rozdziały XV-XVI (Strategia Hitlera i Okres zwycięstw Hitlera), s. 253-292.

2

   G. Crowther, Ways and Means of War, Oxford University Press, Oxford 1940, s. 5. Autor wyjaśniał tak nieoczekiwanie szybki upadek Polski (dużego kraju o sporej armii) właśnie absolutną dominacją Niemiec pod względem liczby czołgów i samolotów (s. 5). Rzecz charakterystyczna, szanse zwycięstwa w wojnie autor oceniał wyłącznie przez pryzmat materialnych środków, które mogą być na jej rzecz wytworzone lub zmobilizowane; zaliczał do nich przede wszystkim wielkość siły żywej (walczącej lub produkującej), surowce, potencjał przemysłowy (s. 10 i n.).

3

   Fragmenty Wojny totalnej w: G. Chaliand, op. cit., s. 1215 i n.

4

   Ibidem, s. 1221 i n.