obraz
0

— z czego wynika, że Ahura Mazda zna, podobnie jak Waruna (Atharwa-Weda, 4.16,2) i Jahwe (rozdz. V, 1), najtajniejsze nawet myśli ludzkie i wszystkie uczynki ludzkie, dobre i złe, po to, by stosować wobec nich właściwe sankcje:

6.    ...Ty, który mierzysz stopnie, o Ahura-Mazdo, znasz to, najlepszą przenikasz myślą.

7.    ...co z nich wynika, o Ahura-Mazdo, najlepiej Ty wiesz.

Jasna, 32.6—7 (por. Jasna, 44,2; 31.14)

Aż do późnego okresu zaratusztrianizm w pismach w języku pehlevi, o charakterze teologiczno-egzegetycznym, wszechwiedza boga Auharmazd⁹, przeciwstawiania ignorancji Ahrimana (Bun-dahiszn, 1.16—19)¹⁰, stosuje się w szczególności do stosunków ludzkich, w których żaden się przed nim nie ukryje:

„Ohrmazd wie o wszystkim, co (ludzie) czynią, jawnie czy w ukryciu” ^u.

Wyżej przytoczony cytat z Gath, Jasna, 31.13, zawiera cenną wskazówkę co do sposobu, w jaki Ahura Mazda sprawuje swą wszechwiedzę: „blaskiem swego oka ogarnia wszelkie ludzkie uczynki”; również i wśród imion Ahura Mazdy, spisanych w pierwszym Jaszt, są takie, które jasno wskazują na wizualny charakter tej wszechwiedzy: „Ten, który wszystko dostrzega”, „Ten, który wiele widzi, który widzi najwięcej”, „Ten, który widzi daleko, który widzi najdalej”. Wszechwiedza Ahura Mazdy, tak samo jak wszechwiedza Waruny, wydaje się być oparta na czynności widzenia. Że Ahura Mazda ma oczy do widzenia, mówią o tym jasno liczne zaklęcia i formuły adoracji zawarte w tekście Awesty:

Chwała Ahura-Mazdzie, chowała Amurta-Spaintom, chwała Mitrze z rozległych przestworzy, chwała Słońcu o rączych koniach, chwała tym oczom, oczom Ahura-Mazdy.

Jasna, 68.22 ( = Nyayiszn, 1.5) (SBE, 31.324)

2. MITHRA

Ahura Mazda, wszechwiedzący, jest jedynym bogiem religii Zaratusztry; ale nie jest jedyną istotą boskąⁱ², religia ta czci prócz tego jeszcze istoty boskie zwane jazata, podporządkowane

A hura-Maździe, a wszechwiedzę-wszystkowiedzenie przypisuje się, w księgach Awesty, także jednej z owych istot boskich podrzędnych, tworzących kategorię jazatów, imieniem Mithra.

Mithra jest także:

bezsenny (axvafhem) i czujny (jayaurvdnhem), tak czujny, że nikt nie zdoła go oszukać...

Jaszt, 10.7 i 17 itd.

Mithra też, podobnie jak Ahura Mazda, wie, gdyż widzi, a obiektem jego widzenia są przede wszystkim uczynki ludzkie. Mithra jest:

obserwatorem czujnym, którego nic nie oszuka (adaoyamnem), obdarzony rozlicznymi zdolnościami, istotą mądrą

Jaszt, 10.61.

On także jest vispovidhvo, wszechwiedzący, (Jaszt, 10.35), a jego wszechwiedza, podobnie jak wszechwiedza Ahura Mazdy, oparta jest głównie na wszystkowidzeniu. Mithra ma oczy do patrzenia, ma ich nawet bardzo wiele: dziesięć tysięcy oczu, czyli tyluż szpiegów, jak wynika z epitetów Mithry baevare czaszman, Mithra ,,o dziesięciu tysiącach oczu” (Jaszt, 10,7,82,91,141; Jaszt, 6.5; Jasna, 1.3; 2.3; 3.5; 4.8), baevare spaszan, Mithra „o dziesięciu tysiącach szpiegów” (Jaszt, 10.24,46,60,82,141,143; Jaszt, 17.16):

...ma dziesięć tysięcy szpiegów, potężny, wszechwiedzący, nieomylny (adaoyamno) Mithra

Jaszt, 10.24.

Przynosi pomoc i opiekę, osłania od tyłu i od czoła tego, kto w trwodze wzywa jego pomocy, Mithra z nieskończonych przestrzeni, Mithra wszechwiedzący, nieomylny

Jaszt, 10.46

Często do dziesięciu tysięcy oczu dołącza się tysiąc uszu, czyli z wszystkowidzeniem łączy się wszystkosłyszenie, aby wszechwiedza była doskonała: Mithra jest „tym o tysiącu uszu (ha-zamragaosza) i dziesięciu tysiącach oczu”:

131