Obraz
9 (40)

76 JEHOWA

nych podczas nocy paschalnej. Dopiero po tej nocy Jehowa przestał „czynić twardym serce" faraona i żydowskie plemiona mogły odejść z Egiptu.

Wielu uczonych uważa, że biblijne wzmianki mówiące o tym, iż Jehowa „uczynił twardym serca” nieprzyjaciół Izraela, wyrażają jedynie religijny pogląd, że wszystkie ludzkie myśli i emocje pochodzą wyłącznie od „Boga" i w związku z tym historii tych nie należy przyjmować dosłownie. Uważam, że w tym przypadku powinniśmy jednak potraktować to, co mówi Biblia, dosłownie, ponieważ opisuje ona bardzo realne zjawisko o charakterze politycznym: skonfliktowanie ze sobą dwóch stron przez trzecią.

Jednym z najsławniejszych filozofów zajmujących się zagadnieniem manipulacji traktowanej jako narzędzie społecznej i politycznej kontroli był szesnastowieczny dyplomata florencki Niccolo Machiave!li. Jego imię stało się z czasem synonimem pozbawionej skrupułów politycznej przebiegłości.

Machiavelli był autorem wielu poradników typu „jak zrobić”, które napisał na użytek lokalnego księcia. Omawia w nich wiele metod stosowanych przez włoskich władców, których celem było utrzymanie kontroli nad ludnością. Jedną z nich było wywołanie lokalnego konfliktu. W traktacie zatytułowanym Książę pisze:

Aby utrzymać państwo i władzę, niektórzy książęta rozbroili swoich poddanych, inni zaś utrzymują podległe sobie miasta koncentrując uwagę ich mieszkańców na wewnętrznych sporach...

Dalej opisuje następujący przypadek:

Nasi przodkowie i to ci, których przywykliśmy nazywać mądrymi, zwykli mawiać, że do utrzymania Pisroii [włoskie miasto] konieczne są swary, zaś do utrzymania Pity forteca. Stosując w praktyce tę zasadę siali oni niezgodę w podległych im miastach, aby łatwiej nimi rządzić.^{1 2}

Książęta wysługiwali się ludźmi siejącymi zamęt, uniemożliwiając w ten sposób zmontowanie jednolitego frontu przeciwko swojej władzy. Machiavelli opisuje dokładnie, jakie kroki winien przedsięwziąć ten, kro ma zamiar stosować to narzędzie:

By z powodzeniem stosować tę metodę, należy zyskać zaufanie zwaśnionego miasta i dopóki nie dochodzi do zamieszek, spełniać rolę arbitra pomiędzy skłóconymi stronami, a kiedy już dojdzie do wybuchu, należy opieszale wspierać słabszą stronę mając na względzie zarówno podtrzymanie na duchu jej członków, jak i zniechęcanie ich, dlatego że silniejsze poparcie mogłoby zrodzić wśród nich podejrzenie, że chce się ich sobie podporządkować i ogłosić się ich władcą. Jeśli będzie się realizowało ten schemat postępowania, to na pewno w końcu osiągnie się to, co się zamierzyło. Miasto Pistoia, o którym mówiłem w innym miejscu i w związku z innym zagadnieniem, zostało zagarnięte przez Republikę Florencką dzięki takiemu właśnie podstępowi, jako że było ono skłócone, a florentczycy popierali to jedną, to drugą stronę, nie zrażając żadnej z nich do siebie, wodząc pistoiczyków za nos do czasu, aż mieli już oni dosyć burzliwego życia i w końcu dobrowolnie oddali się w ich ręce.³

Mimo efektywności tej metody Machiavelli odradzał jej stosowanie, ponieważ może ona wzniecić pożar, który może pochłonąć podpalacza. Posługując się tą socjotechniką sukces można osiągnąć tylko wtedy, gdy co najmniej jedna ze stron nie zdaje sobie do końca sprawy, gdzie jest prawdziwe źródło problemu. Jeśli obie zwaśnione strony odkryją, że są ofiarami manipulacji trzeciej, zewnętrznej strony, nie tylko zaprzestaną swarów między sobą, ale mogą się nawet zjednoczyć we wspólnym froncie przeciwko sprawcy ich waśni. To zjawisko łatwo można zaobserwować na przykładzie stosunków interpersonalnych, kiedy to dwie osoby odkrywają, że trzecia opowiadała każdej z nich niepochlebne rzeczy o drugiej za jej plecami. Technika ta będzie efektywna tylko wtedy, gdy ten który ją stosuje, nie będzie rozpoznany jako źródło konfliktów.

Podsumowując spostrzeżenia Machiavelliego widzimy, że podsycanie konfliktów między ludźmi może być efektywną metodą służącą utrzymaniu politycznej i społecznej kontroli nad danym zbiorowiskiem. Aby metoda ta była skuteczna, stosujący ją musi:

1.    Tworzyć konflikty i puszczać w obieg „wiadomości", które sprawią, że ludzie zaczną walczyć ze są, a nie z twórcą konfliktów.

2.    Pozostawać nierozpoznawalnym jako rzeczywisty sprawca konfliktów.

3.    Udzielać pomocy wszystkim walczącym stronom.

4.    Sprawiać wrażenie, że jest się źródłem życzliwości, które może rozwiązać wstystkie spoty.

Jak już poprzednio zauważyliśmy na przykładzie biblijnej opowieści o Wieży Babel, Nadzorcy chcieli, aby ludzie nie byli zjednoczeni i pozostawali pod ich kontrolą. By osiągnąć ten cel, stosowali metodę tworzenia skłóconych stronnictw, którą opisał Machiavelli. Biblia wyraźnie wskazuje, że Nadzorcy zachęcali kontrolowane przez siebie strony do walki ze sobą, proklamując się przy tym „Bogiem" i „aniołami", do których ludzie winni zwracać się przy rozwiązywaniu swoich konfliktów. Przecież to ta sama metoda, jaką opisał Machiavelli.

Aby osiągnąć sukces i utrzymać stan rzeczy przez długi okres czasu, podział społeczeństw na skłócone stronnictwa musi być zdaniem Machiavelliego podtrzymywany bez przerwy, zaś konfliktogenna działalność Nadzorców ukryta przed ludźmi. Powyższe warunki zostały spełnione w organizacyjnej strukturze Bractwa. Stworzyło

1

Niccolo Machiavelli (przekład na j. angielski W.K. Marriott), The Prince, E.P. Dutton & Co., Nowy Jork, 1935, str. 167.

2

Tamże, str. 169.

3

Dr W. Stark (przekład naj. angielski Leslie J. Walker). The Discourses of Niccolo Machiavelli, vol. I, Routledge & Kegan Paul, Londyn, 1950, str. 436.