Obraz8 (12)

sto podejmuje się działania, których celem jest wzrost dominacji nad grupą i zdobycie władzy absolutnej. Mechanizm czynności transgresyjnych „ku ludziom” został opisany przez takich autorów jak Brinton (1965) i Fromm (1974).

3.    Działania symboliczne („ku symbolom”) - polegają na tworzeniu nowych, niekonwencjonalnych konstrukcji myślowych i rozszerzeniu osobistej wiedzy o świecie zewnętrznym. Są to akty twórcze i ekspansywne. Dzięki nim powstają nauk a i sztuka. Rozwijają się filozofia i religia. Rodzą się mity i utopie. Dzięki nim człowiek wzbogaca informacje o przyrodzie i kulturze. Działania te można nazwać transgresjami intelektualnymi.

4.    Świat ten tworzą działania autokreacyjne.(„ku sobie”), zwane samorozwojem lub tworzeniem siebie według własnego projektu. Polegają one na tym, że jednostka intencjonalnie rozwija swoje struktury charakterologiczne i umysłowe, że zwiększa siłę woli, że wzbogaca osobiste doświadczenie”. [Tamże, s. 50].

Działania transgresyjne regulowane są przez prawo wzrostu: osiągnięcie celu wzmacnia motywację do podejmowania następnych czynności typu „poza”. Transgresje dominują w późniejszym okresie rozwoju jednostki. Warunkiem ich dokonywania jest osiągnięcie przez nią wysokiego poziomu rozwoju funkcji psychicznych i zdobycie pewnego doświadczenia poznawczego i społecznego. W działaniach transgresyjnych szczególnie wysokie jest ryzyko. Działania te są z reguły nowe i niekonwencjonalne. Nieznane są niezawodne programy osiągania celów typu „poza”.

Przypuszcza się, iż działania transgresyjne są częściej autoteliczne (samocelowe) niż działania ochronne. „Samo wychodzenie poza dotychczasowe granice poznawcze i interpersonalne, wykonywanie czynności niekonwencjonalnych i twórczych, takich jak odkrywanie przyrody czy walka o władzę, dostarczają satysfakcji, niezależnie od tego, czy skończą się one powodzeniem czy klęską. Fakt ten zwiększa motywację do podejmowania tego typu czynów”. [Tamże, s. 55],

W działaniach transgresyjnych większą rolę odgrywają uczucia pozytywne niż negatywne, takie jak nadzieja przekroczenia granic dotychczasowych osiągnięć lub duma z dokonania niezwykłych czynów. Należy zaznaczyć, iż działania te są determinowane przede wszystkim przez strukturę osobowości. „Zmienne podmiotowe, takie jak zdolności twórcze, wiedza jednostki, motywacja poznawcza i hubrystyczna, odwaga i wytrwałość, w dużej mierze decydują o przebiegu działań typu «poza». Transgresja to ekspresja osobowości”. [Tamże, s. 56].

Jak wcześniej wspomniałem, transgresje zachodzą w czterech światach, ukierunkowane „ku rzeczom”, „ku ludziom”, „ku symbolom” i „ku sobie”, występują one w dwóch formach: jako działania ekspansywne i jako działania twórcze. Czynności ekspansywne są różnorodne. Najbardziej znana jest ekspansja materialna. Jednak ludzie podejmują również działania interpersonalne. Pozwalające zwiększyć kontrolę nad jednostkami i grupami społecznymi, umożliwiające także wzrost altruizmu. Nazywa się je ekspansją interpersonalną. Jednym z najważniejszych rodzajów ekspansji interpersonalnej jest dążenie do poszerzenia władzy osobistej (transgresja kratyczna). Jej istotąjest pragnienie zdobycia coraz silniejszego wpływu na ludzi. McClelland wykazał, że jej forma zależy od rodzaju motywacji sprawcy.

1. Motywacja egocentryczna. Ludzie o takiej motywacji dążą do dominacji nad jednostkami i grupami społecznymi. W walce o władzę stosują wszystkie dopuszczalne środki, łącznie z manipulacją, hipokryzją i przymusem. Ludzi traktują jak pionki na szachownicy. Ich dążeniom towarzyszą myśli i fantazje, których treścią są agresja, ryzyko i walka. (Takie myślenie pobudza alkohol spożywany w większych dawkach).

„Ludzie o motywacji egocentrycznej wykazują często silne dążenia do koncentracji władzy, do zwiększenia własnych wpływów i do rozbudowy kanałów kontroli osobistej. W krańcowych

209