Obraz8 (19)

r

74 ____Tożsamość człowiek.

Wydawać się może, że maski konkretne mają niewiele wspólnego z ma skami symbolicznymi, będącymi przedmiotem zainteresowania filozofii socjologii czy wreszcie psychologii. Analiza danych antropologicznych pro-' wadzi jednak do wniosku, że formalna odmienność masek materialnych i symbolicznych nie wyklucza ich tożsamości funkcjonalnej. Wraz z ewolucją człowieka, jego wiedzy na temat siebie, innych oraz swojego miejsca w świecie, zmieniała się rola pełniona w jego życiu przez dwie zasadnicze postaci zamaskowania. Dokonywał się proces symbolizacji maski. Maska stopniowo uwalniała się od konkretu, symboliczne formy masek przejmowały prymat nad formami materialnymi. Przejście dokonywało się płynnie — nie jest możliwe ustalenie cezury, po której znaczenie nadrzędne uzyskało zamaskowanie niepotrzebujące ściśle określonego, namacalnego kształtu. Znaczenie maski symbolicznej jest nierzadko analogiczne do sensu stosowania maski konkretnej, bądź ma z nim związek genetyczny. Aniela Jaffó pisze, że:

„Symboliczną funkcję maski można utożsamiać z pierwotnym przebraniem

się za zwierzę” (Jaffó, 3.986, s. 27).

Maska ma swoją historię, równoległą do dziejów rozwoju człowieka i tworzonych przez niego społeczności, ewolucji jego samowiedzy, wiedzy o otoczeniu i tożsamości. Prześledzenie owej historii, zawartej w danych antropologicznych i w pismach filozoficznych, jest niezbędnym krokiem na drodze do zdefiniowania maski jako kategorii psychologicznej. Ponieważ w żadnej z dyscyplin badających maskę nie udało się odnaleźć jej jednoznacznej definicji, możliwej do przetransponowania na grunt psychologii, jedynym sposobem na ufundowanie podstawy dla sformułowania psychologicznej definicji maski może być podjęcie próby odnalezienia w różnorodnych ujęciach problematyki maski pewnych elementów wspólnych lub powtarzających się z dużą częstotliwością.

Choć w zacytowanym na początku Sartre’owskim opisie nie pada słowo maska, czujemy, że właśnie nią w swojej grze posługuje się kelner. Przeczucie maski sankcjonowane jest tezą Girarda o możliwej do rozpoznania jedności maski. Wprowadzoną przez Girarda tezę można przyjąć jako podstawę do identyfikowania maski w rozmaitych poglądach na temat struktury i funkcjonowania człowieka. Identyfikowanie takie, połączone z analizą koncepcji bezpośrednio posługujących się pojęciem maski, może doprowadzić do uchwycenia jedności maski w sposób wykraczający poza przeczucie i int uicję. Stwarza możliwość tropienia takiej jedności, która oparta byłaby na konkretnych, dotyczących maski twierdzeniach¹.

Poszukiwanie jedności maski doprowadziło w rezultacie do uchwycenia dwóch stałych motywów, pojawiających się w antropologicznych i filozoficznych ujęciach maski niezależnie! od występujący cli w nich różnic w okre-

,in tropie jedności maski Tylikowska, 1909)-

przedstawiony rostaJ

i Kroków stawianych ucy magisterskiej (por

1

3zc20ffółowy opi® w nieopublikowan©j pr