Obywatelskie nieposłuszeństwo0001

stój przeżył głęboki kryzys światopoglądowy, który zakończył się dla niego nowym odczytaniem sensu chrześcijaństwa. W swojej publicystyce politycznej kładł silne akcenty morałistyczne wiążące się z rewolucyjną w swej istocie chrześcijańską zachętą do „niesprzeciwiania się złu przemocą”. Ogłosił traktaty poddające ostrej krytyce państwo i jego instytucje. Na Kongresie Pokoju w Sztokholmie w 1909 r. wygłosił przemówienie, w którym twierdził, że szczególnie świat chrześcijański został dotknięty głęboką sprzecznością między chrześcijańskimi zasadami i postulatami moralnymi a panującym ustrojem społecznym. Propagował ideę obywatelskiego nieposłuszeństwa wśród różnych ówczesnych dysydentów swojego kraju. Na przełomie stuleci uchodził w Rosji za najwyższy autorytet moralny. Jego poglądy wywarły ogromny wpływ na rozwój myśli etycznej.

Do silnych związków z esejem Thoreau przyznawał się także Mohandas Karamchand Gandhi. Oto, jak pisał o ich początkach: „Po raz pierwszy zetknąłem się z twórczością Thoreau w 1907 r. lub trochę później, będąc akurat w największym wirze walki na zasadach biernego oporu. Ktoś ze znajomych przysłał mi Obywatelskie nieposłuszeństwo. Wywarło na mnie ogromne wrażenie. Przetłumaczyłem kilka fragmentów eseju dla czytelników „Indian Opinion in South

Africa”, którego wydawcą wówczas byłem. (...) Esej ten wydał mi się tak przekonujący i realistyczny, że zapragnąłem poznać inne utwory Thoreau. Natrafiłem na Walden i na krótkie eseje, a lektura ich dała mi wiele przyjemności i korzyści” [za: W. Harding, Thoreau: A Century of Criticism, Dallas 1954].

Gandhi przez ponad pięćdziesiąt lat prowadził działalność polityczną i społeczną na rzecz podstawowych praw człowieka. Czy to w latach 1893-1914 w Afryce Południowej, wałcząc o polepszenie statusu dla zamieszkujących tam swoich rodaków, czy w latach 1919-1948, walcząc o niepodległość Indii, niezmiennie kierował się zasadą satjagrahy (siła prawdy) — walki przez cierpienie, demaskującej prawdę o przeciwniku używającym przemocy. Nie-wyrządzanie zła, niestosowanie przemocy (ahimsa) stanowiły jego główne przesłanie i metodę działania, nie oznaczały jednak biernej postawy życiowej, tylko postawę walki na zasadach biernego oporu. Te zasady czerpane przez Gandhiego z hinduizmu, buddyzmu i dźinizmu - jakże zawsze bliskie chrześcijańskiej agape i jej możliwym przejawom wyliczonym chociażby w Kazaniu na Górze - mimo swojej, wydawałoby się, niepopularności, co niewątpliwe wśrócl instytucji państwowych, zyskały Gandhiemu wielu zwolenników. Miał masowe poparcie dla swojej etyki i pokojowych metod działania. Zginął zamordowany