page0296

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

w polskich miastach rozszerzyła się i ugruntowała do tego stopnia, że w ostatnich dziesięcioleciach nadmierny przyrost nazw pamiątkowych, eliminując nazwy innych typów, zagraża równowadze systemu nazewnictwa miejskiego.

Klasyfikacja, której podlega nazewnictwo miejskie, obejmuje w zasadzie tylko jeden człon pełnej struktury nazwy, tj. człon odróżniający (o pełnej strukturze będzie mowa dalej). Ze względu na genetyczną różnorodność nazw miejskich w klasyfikacji semantycznej przyjmuje się jako nadrzędny podział na nazwy pochodzące od innych nazw własnych oraz nazwy pochodzące od wyrazów pospolitych. Pierwsze mają jako twory toponomastyczne charakter pośredni, ponieważ występuje tu przeniesienie nazwy własnej z jednego desygnatu (elementu przestrzeni) na inny, czemu mogą towarzyszyć zmiany formalne, zwłaszcza słowotwórcze. Drugie są w tym sensie bezpośrednie, powstają bowiem bez pośrednictwa innych nazw własnych, nie wykazują też tak zasadniczych zmian formalnych, jak przenoszenie z kategorii rzeczowników do kategorii przymiotników, co jest częste w poprzedniej grupie (np. nazwa jurydyki Grzybów —» okresowa nazwa ulicy Grzybów —> ustabilizowana nazwa ulicy Grzybowska). Wewnątrz tych dwu grup wyodrębnia się określone typy semantyczne i strukturalne.

Semantyczne typy nazewnictwa miejskiego, głównie nazw ulic:

I. Nazwy ulic od nazw własnych:

1.    Nazwy ulic od nazw osobowych (imion, nazwisk, przezwisk, pseudonimów osób rzeczywistych i postaci fikcyjnych czy literackich), np. Aldony, Daniłowiczowska, Ogińskich, Mickiewicza, Zagłoby, Liczyrzepy.

2.    Nazwy ulic od nazw etnicznych i geograficznych, np. Francuska, Afrykańska, Mazowiecka, Holenderska, Żydowska.

3.    Nazwy ulicy od nazw miejscowości, np. Krakowska, Wilanowska, Warszawska, Grunwaldzka.

4.    Nazwy ulic od nazw topograficznych (należą tu obiekty przestrzeni naturalnej, takie jak: pola, łąki, lasy, wody, wzniesienia i obniżenia terenu itp., oraz obiekty przestrzeni miejskiej zabudowy, takie jak: wały, mury, baszty, wieże, bramy, mosty, budowle, części obszaru miasta itp.), np. Dunaj, Wygon, Stawki, Koszyki — Koszykowa, Rybaki.

II Nazwy ulic pochodzące od wyrazów pospolitych:

1. Nazwy ulic od nazwań ludzi (tzn. od nazw zawodów, specjalności, od nazw zakonów, bractw, stowarzyszeń, organizacji i ugrupowań, formacji wojskowych, stanowisk i godności), np. Szewska, Dominikańska, Kanonicza, Wójtowska, Rycerska.

292