PC130275

44

II. Polityka rynku pracy

ne i inwestycyjne - wysokie obciążenia podatkowe nie sprzyjają ograniczaniu bezrobocia.

Poziom podatków bezpośrednich i obciążeń quasi-podatkowych (w szczególności na ZUS i Fundusz Pracy) podmiotów gospodarczych był jednym z czynników wyraźnie ograniczających inwestycje, a więc i tworzenie miejsc pracy, co wpływało niekorzystnie na poziom bezrobocia. Wysokie koszty produkcji (w tym koszty pracy) obniżają bowiem konkurencyjność podmiotów gospodarczych i wpływają na poziom zatrudnienia w skali całej gospodarki. Wpływają również na ucieczkę części podmiotów do gospodarki „drugiego obiegu”, a więc na obniżenie dochodów budżetowych.

Tymczasem ocena realizowanej polityki podatkowej z punktu widzenia jej wpływu na wielkość bezrobocia nie może być tak jednoznaczna. Rzecz w tym, iż przy wysokim fiskalizmie wyraźnie dało się zauważyć utrzymywanie „miękkiego” ograniczenia budżetowego w formie tolerowania zaległości podatkowych sektora publicznego, co pozwalało na podtrzymywanie zatrudnienia w niektórych przedsiębiorstwach państwowych. Stosowane były także ulgi inwestycyjne, mające zachęcać przedsiębiorstwa do inwestowania i tworzenia miejsc pracy.

Istotnym dla rynku pracy zagadnieniem związanym z polityką budżetowąjest równowaga budżetu państwa⁴. Przeciwdziałanie nierównowadze budżetowej polega na zwiększeniu wpływów, przede wszystkim, w drodze zwiększenia stóp podatkowych lub/i zmniejszenia wydatków budżetowych, co w praktyce dotyczy ograniczania tzw. wydatków miękkich, a więc głównie inwestycji centralnych⁵. Działania takie z reguły pociągają za sobą spadek aktywności gospodarczej, a to, z kolei, zmniejszenie popytu na pracę i wzrost bezrobocia.

W badanym okresie w Polsce jedynie w 1990 r. wystąpiła niewielka nadwyżka budżetowa, w kolejnych latach budżet państwa był już niezrównoważony, przy czym skalę deficytu (z wyjątkiem 1992 r.) ocenić można jako niewielką (tabela 1).

Tabela 1

Wynik budżetu państwa w relacji do produktu krajowego brutto (w %) w latach 1990-1999

| 1990	1991	1992	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999
0.4	-3,8	-6,0	-2,8	-2,7	-3,3	-3,8	-1,4	-2,4	-2,0

Źródło: GUS (I997b; 1999c; 2000e).

Równowaga budżetowa, a więc stan, w którym deficyt budżetowy jest niewielki (nie przekracza 3%-4% PKB), jest dążeniem polityk gospodarczych współczesnych państw wysoko rozwiniętych. Zdaniem ekonomistów, zwłaszcza o orientacji liberalnej, zadaniem polityki gospodarczej, a w szczególności polityki budżetowej jest stopniowa eliminacja deficytu budżetowego, a to z powodu wpływu, jaki wywiera on na procesy gospodarcze (Ćwikliński, red., 1997). Działania na rzecz pokrycia deficytu budżetowego są z natury rzeczy inflacjogenne, a więc niekorzystne dla gospodarki.

Wydatki miękkie budżetu centralnego to te, które nie wynikają z ustawowych zobowiązań państwa. Wydatki wynikające z zobowiązań ustawowych państwa określa się mianem sztywnych.