PICT2642 (2)

jomość języka. Wiedza językowa pozwala rozumieć kolejne zda* nia wypowiedzi. Aby jednak przekształcić ciąg zdań w strukturą literacką i nadać jej szczególne znaczenie, czytelnik musi mieć uwewnętrznioną „gramatykę” literatury. Dyspozycja odbiorcy do odczytywania wypowiedzi w zgodzie z obowiązującymi konwencjami literackimi — to właśnie kompetencja literackaKompetencję literacką należy traktować jako swoisty odpowiednik kompetencji lingwistycznej⁴⁹. Culler przestrzega jednak przed zbyt dosłownym rozumieniem tej analogii. W wypadku języka bowiem odczuwa się nieomal jako oczywiste, że rozumienie przekazu uzależnione jest od panowania nad systemem. „W lingwistyce nietrudno zidentyfikować fakty z punktu widzenia poprawności gramatycznej: można przecież mówić o »stopniach grama-tyczności«, można stworzyć listę zdań, które są bezsprzecznie dobrze zbudowane, i zdań, które są niekwestionowalnie dewiacyjne. Co więcej, posiadamy wystarczająco mocne intuicyjne poczucie relacji peryfrastycznych, aby być w stanie określić z grubsza, co zdanie znaczy dla użytkownika języka. W badaniu literatury wszakże sytuacja jest znacznie bardziej skomplikowana. Wyszczególnienie »dobrze zbudowanych« czy »czytelnych« utworów jest problematyczne i niełatwo także można osiągnąć zgodę co do określenia właściwego »zrozumienia« tekstu” ⁵⁰.

Zdaniem Cullera nie sposób mówić o utworach jako autonomicznych i p^łńowystarczalnych całościach, wyposażonych w immanentne znaczenie. S^mie^czne^godejście nakazuje, by ujmować £javór jako wypt^yiegir^ktÓ£a~^abiera^znaczeniajedynie przez odniesienie_jjo sy^mu/^onwencji^ przyswojonych^ przez^

; cj^e^i^arPo^óbne stanoWiskowyrażaT^ telnik f.„] nie jest niewinny i bezbronny wobec utworu: zbliża się doń jako ktoś już ukształtowany przez swoje dotychczasowe doświadczenie lekturowe, umiejący czytać »jak trzeba«, tzn. zgodnie ze standardami określonej kultury literackiej”⁵¹.

⁴⁸ Zob. J. Culler, Structuralist Poetics, Structuralism, Linguistics, and the Study ot Literaturę, New York 1976, s. 113—114.

** Zob, polemikę B, Herm Stein Smith (On the Margins of Dis-coune. The Relation of Literaturę to Language, Chicago 1978, s. 180—185)

1 Cullerowskim rozumieniem kompetencji literackiej jako odpowiednika kompetencji językowej.

^łB Culler, op. cit., s. 122.

1 Op. cit., s. 116; J. Sławiński, Odbiór i odbiorca to procesie hi-