podstawy wiedzy o�ukacji i por zaw stronav 77

się postępu liniowego, a raczej odnotowuje wzrost różnorodności jego postaci. Różnorodność ta wyraża się powstawaniem i zanikaniem różnych form, pojawianiem się nowych, przy dalszym utrzymywaniu się starszych, modyfikowaniem narzędzi pracy i sposobów niesienia pomocy przez doradców asymilujących lub odrzucających różne koncepcje i rozwiązania. Różnorodność ta utrzymuje się również w sposobach myślenia o poradnictwie wśród badaczy, choć w różnych okresach mogą dominować jakieś poglądy nad innymi lub pojawiać się dyskusje i kontrowersje wśród równoważnych stanowisk.

Biorąc pod uwagę, iż w zakresie formułowania celów szeroko rozumianych działań zorientowanych na kształtowanie ludzi wytworzyły się trzy orientacje, które za L. Kohlbergiem i R.Mayer"⁴ można określić jako: 1) romantyczna - promująca naturalny rozwój człowieka, 2) transmisji kulturowej - stawiająca na rozwój intelektu przez dostarczanie określonych stymulatorów przez środowisko i dbająca, by rozwój ten był zgodny z normami obowiązującymi w danej kulturze i 3) progresywna - traktująca jednostkę jako człowieka rozwiązującego problemy dzięki rozumieniu świata i nadawaniu znaczenia występującym w nim przedmiotom, pojawiającym się w nim zjawiskom i faktom, zachodzącym w nim zdarzeniom, trzeba przyznać, że w Polsce przez bardzo długi okres (a właściwie do pojawienia się nurtu psychoterapeutycznego w poradnictwie) uznawana była tylko jedna. Transmisja kulturowa, która najogólniej polega na kształtowaniu ludzi przez włączanie ich do określonego społecznego ładu, w poradnictwie realizowana była przez badania testowe zasobu umysłowego radzących się, badania wiadomości uczniów, badania przydatności zawodowej i prognozowania sukcesu wspomaganych oraz przez prowadzenie określonych wywiadów, opracowywanie diagnoz i przekazywanie dyrektywnych porad. Zatem, czym właściwie jest poradnictwo zawodowe i jaka w nim jest rola doradcy ?

W literaturze autorzy różnie traktują pojęcia „poradnictwo” i doradztwo”. Niektórzy używają ich zamiennie. Inni, że występują, różnice między tymi pojęciami i zasadzają się one na dostrzeganiu problemu przez radzącego się bądź przez doradcę. W poradnictwie problem pozostaje w świadomości radzącego się, natomiast w doradztwie - w świadomości doradcy*⁵. Takie rozgraniczenie może istnieć między tymi dwoma poję-

^H !.. Ko b! be rg, R. Ma y e r. Rozwój juko cni wychowania, (w:) Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach, Zbiór pod red. Z K w i e c i ń i k i e g o i L Witkowskiego. Warszawa 1993.

A . Ka rg u 1 o w a , Poradnictwo jako podstawowa kategoria poradaznnwstwn, (w:) Rola poradnictwa i doradztwa w optymalizowaniu rozwoju osobowości i podnoszenia kultury pedagogicznej $połcczcństiva. pod red. A. K a r g u 1 o w e j, M. Jędrzejczaka, Wrocław 1980, s. 339; A. Kargul o w a, Poradnictwo foko wiedza i system działań. Wstęp do pora dozna wstwa. Wrocław 1986.

I

ciami, ale nie jako jedyne. Uważamy, że najważniejsza różnica dotyczy wyeksponowania roli doradcy w procesie doradzania. W poradnictwie radzący się i doradca są raczej współpartnerami, istotna jest dobrowolność korzystania z porad. Natomiast w doradztwie radzący się jest bardziej bierny, aktywność leży po stronie doradcy, szczególnie występuje czynność przekonywania, wpływu osobistego, a często nakłaniania.

Oznacza to. że pośrednictwo zawodowe nie jest określone jednoznacznie. Można znaleźć wiele definicji. Autorzy O. Czerniawska, R. Pawłowska, N. Sakson, 11. Kaja, J. Pietraszko, J. Włodek-Chronowska, A. Kargulowa, M. Kulczycki i inni używają terminu „poradnictwo" do oznaczenia działań. Z kolei w/g Herder Lexikon P(idagogik^m poradnictwem nazywa się ukazywanie możliwości, propozycji działania, przez wyjaśniające pomocne rozmowy w celu przygotowania klientów do rozwiązywania problemów. W sytuacji poradniczej występują: szukający porady, doradca, problem poradniczy. Dla wielu autorów¹¹⁷ poradnictwo zawodowe wiąże się przede wszystkim z udzielaniem porady zawodowej, co związane jest z interakcją między doradcą a radzącym się. Podobne stanowisko można również spotkać w literaturze zachodniej. Lcxikon der Psychologie podaje, że pa rad nic Iwo zawodowe to udzielanie rad i informacji, nie pytania dotyczące wyboru zawodu lub jego zmiany. Przy udzielaniu porad uwzględnia się fizyczne, duchowe, charakterologiczne właściwości i skłonności, osobistą satysfakcję i rozwój rynku pracy^Rft.

Analizy też wymaga funkcjonowanie równouprawnionych określeń „doradca zawodu", „doradca zawodowy” i „doradca pracy”. Można przyjąć, że doradca zawodu powinien pomagać młodzieży szkolnej w wyborze zawodu i w jej rozwoju zawodowym. Natomiast terminy „doradca zawodowy” i „doradca pracy" to synonimy. Doradca zawodowy (pracy) powinien zajmować się przede wszystkim osobami dorosłymi⁰⁸.

77

1

Herder LtiXikon Pedagogik. Herder Freiburg, Basel-Wien 1979.5. 30.

|. ja n is z o w 5 ka. Zagadnienia orientacji i selekcji szkolnej. Warszawa 15)71. s.27, S . Szajek. System orientacji i poradnictwa zawodowego. Warszawa 1989, s 33: W. Bachalska, Problemy orientacji zawodowej. Warszawa 1987. s. 24 i inne. A . Kargulowa. K Fo r e n z. Społeczny kontekst poradnictwa. Warszawa 1991. Lesikon dar Psychologie, pod red. W. Arnold. H.J. Eysenk, R. Meili. Herder Freiburg, Basel-Wien 1930. s.255; A. Kargulowa. Poradnictwo w okrasie transformacji ku!iu:o:va;. Materiały VI ogólnopolskiego seminarium naukowego. Wrocław 1995.

¹⁰ Szerzej B. W o j: a $ i k. Doradca zawodu. Stadion; teoretyczne z zakresu pomdcznaw-siwa. Wrocław 1993. s. 20.