psychoterapia4

144

Joanna Pawłowska

ogólnych, jak sens ludzkiego życia, istota szczęścia, rola cierpienia, model optymalnej osobowości, relacja jednostka—społeczeństwo i wielu innych. Terapeuta oddziaływać ma na osobowość człowieka i na sposób jego życia; przekonania zaś dotyczące tego, jaki rodzaj wpływu jest, a jaki nie jest pożądany, różnią się zapewne w psychoterapii, tak jak różnią się wśród ogółu ludzi.

Wydaje się, że w koncepcjach dotyczących wzoru osobowego psychoterapeuty oraz optymalnego stosunku między terapeutą a pacjentem szczególnie różnicujące jest ustosunkowanie się do trzech problemów, które zamierzam tu nieco obszerniej omówić:

i) aufcmos

3)^emocjonalnego zaangażowania terapeuty.

1) Autonomia pacjenta. Jak wiadomo, są dwie metody ustosunkowania się terapeuty do pacjenta w przypadku jakiegoś jego życiowego problemu, a zwłaszcza konfliktu wymagającego rozwiązania. Pierwsza ma charakter dyrektywny. Terapeuta wyraźnie opowiada się za którąś z możliwych alternatyw i sugeruje pacjentowi określone rozwiązanie. Terapeuta może przy tym bądź kierować się własnym systemem wartości, bądź zastanowić się, które rozwiązanie będzie wedle wszelkiego prawdopodobieństwa w danych warunkach najlepsze z punk-tu widzenia systemu wartości samego pacjenta, nawet jeśli własne pre-~ ferencie terapeuty ida w innym kierunku, Druga ma charakter' oipd-w~ rektywny. Terapeuta stara~ się wyzwolić inicjatywę i aklywność pacjen-ta. Unika zajmowania stanowiska "na rzecz Którejś z alternatyw. Zakła-Tla" że pacjent ma co prawda zablokowany aktualnie potencjał aktywności, ale na dłuższą meti^'bardziej pomocne i mobilizujące dla niego będzie powstrzymanie sT^bdmngefencjTw postaci udzielania rad i wskazówek. Wedle tej koncepcji terapeuta powinien okazywać pacjentowi '.zrozumienie, tolerancję, akceptację, i w ten sposób podtrzymywać go psychicznie. FbwJmen tak na niego oddziałać, aby pacjent doszedł do równowagi, nabrał większego zaufania do siebie i wyższej samooceny, co pozwoHrńu samodzielnie pokierować własnym zycieml

Dyrektywność w terapii ujmowana bywa nieraz jako manipulowanie. Manipulowanie można rozumieć jako czynność polegającą na tym,, że się wywiera zamierzony wpływ na drugą osobę. Działanie takie może przybierać różnorodne formy: 1) Może to być jnadmięrna opiekuńczość przejawiająca się w udzielaniu sugestii, dostarczaniu wzorów postępowania, wskazywaniu sposobów rozwiązywania problemów itp. 2) Może to" być jawne narzucanie własnej^-woli, stosowanie nacisku, rozkazywanie, kontrolowanie itp. 3X~Mpże^ai5yć~"kieT0^;^m£ ludźmi w sposób dla nich nieTTostrzegaTny — przez okłamywanie~ich, dyskretne aranżowanie ja-kichś sytuacji, schlebianrFTtp.¹

W kontakcie terapeutycznym technicznie możliwy jest każdy z tych rodzajów manipulacji. Wśród terapeutów nie ma zgody co do tego, czy można uznać któryś z nich za dopuszczalny.

Zdaniem A. M. Beckera trudno byłoby ocenić którąś z tych metod,

____    y

1

Por. M. Jarymowicz, Makiawelizm — osobowość ludzi nastawionych na manipulowanie innymi, [w:] Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi (pod red. J. Reykowskiego), Warszawa 1976.