Rozdział 7 strona2 183

Zbiór zadań z mikroekonomii

182

Monopol bilateralny - forma rynku, charakteryzująca się jednoczesnym występowaniem jednego podmiotu po stronie podaży (monopol podaży) i jednego podmiotu po stronie popytu (monopol popytu).

Dyskryminacja cenowa — różnicowanie cen przez firmę monopolistyczną, nie uzasadnione różnicami w kosztach wytworzenia, polegające na sprzedaży poszczególnych jednostek danego produktu w tym samym miejscu i czasie po różnych cenach. Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje dyskryminacji cenowej stosowanej przez monopol:

- dyskryminację cenową stopnia pierwszego (doskonałe różnicowanie cen) polegającą na sprzedaży poszczególnych jednostek danego produktu po różnych cenach, przy czym ceny te są ponadto różne dla poszczególnych nabywców,

- dyskryminację cenową stopnia drugiego, mającą miejsce wówczas, gdy poszczególne transakcje kupna-sprzedaży danego produktu zawierane są po różnych cenach, z wyjątkiem transakcji obejmujących taką samą ilość produktu, które, bez względu na to, kto jest nabywcą, dokonywane są po tej samej cenie,

- dyskryminację cenową stopnia trzeciego przejawiającą się w różnicowaniu cen danego produktu dla poszczególnych nabywców, jednak przy zachowaniu zasady, że ten sam nabywca może nabyć dowolną ilość tego produktu po tej samej cenie.

Punkt Cournota jest to punkt położony na krzywej popytu na produkcję monopolisty, odpowiadający rozmiarom produkcji, przy których następuje zrównanie się utargu krańcowego ze sprzedaży danego produktu z kosztem krańcowym jego wytworzenia. Wyznacza on cenę produktu maksymalizującą zysk firmy monopolistycznej lub minimalizującą jej stratę - tzw. cenę monopolową.

Społeczny koszt monopolu - straty efektywności ekonomicznej związane z posiadaniem przez przedsiębiorstwo siły monopolistycznej, pozwalającej mu wpływać na poziom ceny rynkowej produktu poprzez manipulowanie jego podażą. Określa go różnica pomiędzy skumulowaną, przypisywaną przez społeczeństwo, użytecznością krańcową rozmiarów produkcji utraconych w wyniku monopolizacji rynku a skumulowanym kosztem krańcowym ich wytworzenia.

Pytania systematyzujące wiedzę i problemy do przemyślenia

1. Jaka jest różnica między konkurencją doskonałą a monopolem absolutnym?

2. Czy przedsiębiorstwo monopolistyczne musi prowadzić jakąkolwiek politykę (cenową lub inną) mającą na celu przeciwdziałanie wejściu na opanowany przez nie rynek innych przedsiębiorstw?

3. Jakie są przyczyny monopolizacji rynku?

4. Co może zagrozić pozycji monopolisty w długim okresie?

5. Dlaczego w niektórych sytuacjach monopolizacja rynku jest prawnie ograniczona, natomiast w innych chroniona przez prawo?

6. Na czym polega dyskryminacja cenowa stosowana przez monopol? Jakie formy może przybierać?

7. Dlaczego krzywa utargu krańcowego w warunkach monopolu jest opadająca? Dlaczego utarg krańcowy maleje szybciej niż utarg przeciętny?

8. Co to jest punkt Coumota i w jaki sposób jest on wyznaczany?

9. Porównaj zasady maksymalizacji zysku w przedsiębiorstwie wolnokonku-rencyjnym i monopolistycznym w krótkim i długim okresie. Czy istnieją pomiędzy nimi jakieś podobieństwa?

10. Dlaczego rozmiary produkcji w przedsiębiorstwie monopolistycznym są mniejsze, a ceny wyższe niż w warunkach konkurencji doskonałej?

11. Czy działalność monopolu może być efektywna ze społecznego punktu widzenia?

Pojęcia i określenia

Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, przyporządkuj odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi:

a) monopol bilateralny,

b) utarg całkowity monopolu,

c) krzywa popytu na produkt przedsiębiorstwa monopolistycznego,