Samobojstwa

a podmiotem myślącym istnieją wyłącznie różnice stopnia. Dla człowieka charakterystyczne jest to, że jego hamulce są nie fizyczne, lecz moralne, tzn. społeczne. Otrzymuje on swoje prawo nie od środowiska materialnego, które mu się brutalnie narzuca, lecz od świadomości wyższej od jego własnej świadomości, przy czym z wyższości tej zdaje on sobie sprawę. Ponieważ największa i najlepsza część jego życia wykracza poza ciało, wymyka się on spod jarzma ciała, ale dźwiga na sobie jarzmo społeczeństwa.

Kiedy jednak społeczeństwo jest wstrząsane czy to przez bolesny kryzys, czy to przez szczęśliwe, ale zbyt nagłe przeobrażenia, staje się ono przejściowo niezdolne do tego rodzaju oddziaływania. Stąd właśnie biorą się te gwałtowne wzniesienia krzywej samobójstw, których istnienie stwierdziliśmy.

W wypadkach klęsk gospodarczych wytwarza się jak gdyby deklasacja, która nagle spycha pewne jednostki do położenia niższego niż to, jakie miały one do tej pory. Jednostki te muszą więc obniżać swe wymagania, ograniczać potrzeby, uczyć się wzmożonej po-. wściągliwości. W stosunku do nich zmarnowane zostają wszystkie owoce wpływu społecznego: ich wychowanie moralne rozpoczynać się musi od początku. A społeczeństwo nie może w jednej chwili nagiąć tych jednostek do ich nowego życia i nauczyć owej zwiększonej samodyscypliny, do jakiej nie są przyzwyczajone. "W rezultacie nie są one przystosowane do narzuconego sobie położenia, a i sama perspektywa takiego przystosowania wydaje się im nieznośna. Stąd cierpienia, odrywające je od tego pogorszonego życia, zanim jeszcze zdążyły go one doświadczyć.

Ale .nie inaczej jest wtedy, gdy u podłoża kryzysu jest nagły wzrost władzy l bogactwa. W tym * bowiem przypadku zmiana warunków życia nie może pozostawić nio zmienioną skali, według której dokonuje się regulacja potrzeb, zmienia się ona bowiem wraz ze społecznymi środkami, określając z grubsza, jaką ich część winna otrzymywać każda kategoria wytwórców. Ustopniowanie zostaje naruszone, ustopniowanie zaś nowe nie daje się improwizować. Potrzeba czasu ml to, aby publiczna świadomość mogła przeprowadzić nową klasyfikację ludzi 1 rzeczy* Jak długo siły sp sieczne, obdarzone w ten sposób wolnością, nie fo >gą odzyskać równowagi, tak długo ich względna rtość pozostaje nieokreślona, a epoce brakuje jaki jkolwiek reglamentacji. Ludzie przestają wiedzieć, qo jest możliwe, a co niemożliwe; co sprawiedliwe, a co^; niesprawiedliwe; jakie .rewindykacje i nadzieje są uprawnione, jakie zaś idą zbyt daleko. W rezul-u ie nie ma rzeczy, do której by nie pretendowano. |e;!i.ów zamęt jest głęboki, dotyka on nawet zasad |o:dżiału obywateli pomiędzy poszczególne rodzaje za' rudnień. Kiedy nieuchronną stajo się zmiana stosu :ków między różnymi częściami społeczeństwa, nie-ucironna jest także modyfikacja idei, będących wyra: ;em tych stosunków. Klasa, dla której taki kryzys oktzał się szczególnie korzystny, nie jest już teraz sic onna do rezygnacji, a widok -rosnącej zamożności \taz budzą wszelkiego rodzaju pożądania. Tak więc popędy, nie powściągane już przez zdezorientowaną jjp nię, nie znają granic, przed którymi powinny się za rzymać. W takich chwilach są one zresztą w stanie naturalnego erotyzmu z powodu zwiększenia się .Og ilnej żywotności. Kiedy tradycyjne zasady tracą sjńj 'autorytet, bogatsza zdobycz pobudza tylko po-£ą< ania, czyni je coraz bardziej wymagającymi i oporny. ni na każde wędzidło. Stan rozprężenia, czyli ano-mi zostaje więc dodatlcowo wzmożony przez to, że rŁoiętności są mniej zdyscyplinowane właśnie wtedy, głJ; ’ najbardziej potrzebują dyscypliny.

AL w'tych warunkach sam charakter wymagań uniemożliwia ich zaspokojenie. Wybujałe ambicje sięgaj'ą zawsze dalej, niż osiągnięcia, jakiekolv/iek by nie by y te ostatnie ponieważ ambicjom tym nic nie v$s ćazbje kresu_BlNic zatem ich nie powściąga i wszel-Jój ego rodzaju niepokój nieustannie podtrzymuje sam s(e'Ae_t nie dochodząc nigdy do uśmierzenia. Przede v?s lysfckim, -skoro ów bieg do nieuchwytnego celu nie rjcśe dawać żadnej radości poza samym biegiem (fe: li w ogóle jakąś radość daje), z chwilą gdy zośki q powstrzymany, jego uczestnicy odnajdują się