SAM28

Msfca    iniwirw ^w ** ^{ł XXI} wtekiM_Clćwiw M>runM, fakty, lud^to. —_u

no a koniec*ne podjecie działań mącących na celu utrzymanie wpływów w bloku wschodnim, a zdawano sobie sprawę, źe najistotniejsze znaczenie ma rozwój wydarzeń w Polsce. W tym czasie Kreml znaczą-co złagodzi! swój stosunek do Warszawy — nastąpiła liberalizacja wzajemnych stosunków i układanie ich na zasadzie bardziej partnerskiej.

jśJa przełomie roku 1988 i 1989 w analizie ^Vy dział u Zagranicznego radzieckiej KPZR oceniano, że zachowanie pozycji PZPR zależeć będzie od tego. „czy uda się im skłonić do konstruktywnej współpracy część opozycji’*. Wynika z tego, iż Rosjanie sugerowali rozpoczęcie dialogu z opozycją. Sądzili bowiem, że to zagwarantuje im spokój w Polsce, a tym samym utrzymanie jej w orbicie swoich wpływów.

Dnia 6 lutego 1989 r. rozpoczęły się rozmowy Okrągłego Stołu (zakończone 5 kwietnia). Toczyły się one pomiędzy przedstawicielami władz PRL a opozycją i Kościołem. Negocjacje te doprowadziły do czerwcowych wyborów parlamentarnych z udziałem opozycji, a następnie zapoczątkowania transformacji ustrojowej w Polsce i ostatecznie do odzyskania niepodległości.

W Lipcu 1989 r. przebywający w Moskwie Adam Michnik miał od zastępcy kierownika Wydziału Zagranicznego KC KPZR. Jurija Gra-czowa, usłyszeć stwierdzenie zawierąjące się w formule „róbcie, co chcecie’". Pozostawała jedynie kwestia oporu lokalnych zwolenników PZPR. jej władz i całego aparatu Służby Bezpieczeństwa, który gotów był wystąpić przeciwko reformom. Jednak udało się temu zapobiec w dużej mierze dzięki postawie generała Jaruzelskiego a także utożsamianej z pierwszym niekomunistycznym premierem, Tadeuszem Mazowieckim, polityce ..grubej kreski**.

W swoim sejmowym expos£ premier mówił o „grubej linii”, później przemianowanej na ..grubą kreskę**. Miała ona oznaczać brak odpowiedzialności nowego rządu za szkody poczynione w gospodarce przez władze komunistyczne. Jego krytycy określeniem tym nazywali rzekomą pobłażliwość ówczesnego gabinetu dla byłych działaczy politycznych PRL i podległej im Służby Bezpieczeństwa. Tymczasem tzw. re-

sorty siłowe (Spraw Wewnętrznych i Obrony) były w tym rządzie kontrolowane przez działaczy PZPR. a pozostająca pod nadz/ran ministra Czesława Kiszczaka Służba Bezpieczeństwa kontynuowała inwigilację dawnej opozycji oraz bez większych przeszkód niszczyła własne archiwa. Dopiero po kilku miesiącach Służba Bezpieczeństwa została formalnie rozwiązana (choć zachowała spore wpływy), a generał Kiszczak ustąpi* stanowiska.

Tymczasem w Moskwie zdawano sobie sprawę, że zmiany w Pofoce bpk postępować. We wrześniu podczas posiedzenia Biura Pofryanego KC KPZR powstało memorandum o sytuacji w Polsce. Jego autorami byti Eduard Siewardnadzc (minister spraw zagranicznych), Aleksander Jakowlew (sekretarz KC KPZR), Dmitrij Jazów (minister obrony) i Władimir Kriuczkow (szef KGB). Przestrzegano w nim, że Polska może zacząć ignorować wypełnianie swoich obowiązków sojuszniczych. Jednak autorzy raportu doszli do wniosku - nie bez ragi - że ZSRR uda sę zachować część wpływów z uwagi na probiera niemiecki oraz zależność polskiej gospodarki od radzieckiej.

149 ■