S5007925

158 BARBARA CZERSKA

W końcu wieku II i w 1 wieku p.n.e. w zasięgu osadnictwa celtyckiego znalazła się także południowa część Śląska Górnego i zachodnia Małopolska.

Wzrastająca potęga Rzymu nie tylko położyła kres ekspansji celtyckiej, ale zmusiła Celtów do wycofania się z wielu zdobytych terenów. Po 225 r. p.n.e. musieli wycofać się z Italii środkowej, a w pierwszej połowie II w. p.n.e. opuścili Italię północną i przeszli na północną stronę Alp, co spowodowało nowe wędrówki ludności. W ciągu II w. !pjn.e. Rzymianie doszli do Dunaju, a w latach 58—51 p.n.e. podbili całą Galię. Zdobycie Galii i napór Germanów spowodowały kolejne przesiedlenie się plemion.

Tereny Europy północnej w początkowej fazie ekspansji nie interesowały Celtów, a w okresie późniejszym z kolei wzrosła na tyle potęga Germanów, że mogli oni nie tylko zahamować ekspansję celtycką w tym kierunku, ale również wyparli Celtów z niektórych ziem pogranicznych.

Stosunkowo gęste zaludnienie przeważającej części Europy w czasie podbojów celtyckich uniemożliwiało pokojowe przesiedlanie się grup ludności na wybrane przez nich, przeważnie dobrze zagospodarowane obszary. Nowe tereny trzeba było zdobywać najczęściej drogą walki, co zwykle powodowało poważne zniszczenia. Pomimo tego na zdobytych ziemiach rozwijało się na ogół pomyślnie rolnictwo i hodowla, następował rozkwit rzemiosł i sztuki, rozszerzały się kontakty handlowe. Nie tylko nowi przybysze, ale i dawni mieszkańcy osiągnęli stosunkowo wysoki jak na ówczesne warunki poziom życia. Sprzyjało temu ożywienie gospodarcze wyraźnie dające się obserwować w okresie lateńskim, a głównie w jego fazie końcowej.

Bezpośrednie kontakty z Celtami wywarły korzystny wpływ także na rozwój społeczno-ekonomiczny Śląska, na obszarze którego osiedlały się grupy -ludności celtyckiej w okresie środkowo- i późnolateńskim. Najwcześniej, bo w końcu IV lub w początkach III w. p.n.e., dotarli Celtowie do lewobrzeżnej części Dolnego Śląska, zajmując obszar około 1500 km*, dzisiejsze powiaty Wrocław, Oława i Strzelin. Nowi przybysze pochodzili prawdopodobnie z terenu północnych Czech, skąd przez Przełęcz Kłodzką szli w kierunku Wrocławia, wybierając na miejsca swoich przyszłych siedzib ziemie najżyźniejsze, dobrze zagps po darowane w poprzednich okresach przez ludność kultury łużyckiej. Nie jest wykluczone, że Celtowie mogli zająć część siedzib ludności miejscowej, chociaż znaczna ilość osad była prawdopodobnie już opuszczona, o czym może świadczyć między innymi cmentarzysko w Sobocisku, pow. Oława*⁴, na którym odkryte najmłodsze groby ciałopalne ludności kultury

•* L, Zotz, Zv>ei reiche Grabfunde der jilngeren HalUtattzeit von Zottioitz, Kr. Ohlou, „AlUchl.”, t. Z: 1831, *. 230; Hoffmann, op. cit., e. 10—22.

łużyckiej datowane są na starszą fazę okresu halsztackiego, a najstarsze szkieletowe groby celtyckie na połowę 111 w. p.n.e., a więc dzieli Je przerwa ponad 200 lat. Podobną sytuację stwierdzono i na innych cmentarzyskach, np. w Wernikach Wielkich, po w. Wrocław**. Jest możliwe, że niewielka najpierw grupa nowych przybyszów rozrastała się stopniowo bez dopływu kolejnych fal współplemieńców. Dowodem tego mogą być cmentarzyska, na których spotyka się pojedyncze groby z III w. p.n.e. i daleko liczniejsze z 11 w. p.n.e., które wykazują ciągłość pobytu w tych samych okolicach określonych grup. W miarę zwiększania się liczby ludności drogą przyrostu naturalnego powstawały nowe osady i rozszerzały się obszary uprawne, co powodowało coraz żywsze kontakty z ludnością autochtoniczną żyjącą na peryferiach osadnictwa celtyckiego.

Przybyli na Dolny Śląsk Celtowie reprezentowali kulturę typową dla plemion celtyckich zamieszkujących w okresie środkowolateńskim tereny pobliskich Czech. Siadami tej fali osadniczej są cmentarzyska szkieletowe i nieliczne znaleziska luźne. Podobnie jak na innych obszarach współczesnego osadnictwa celtyckiego brak jest pozostałości odpowiadających chronologicznie cmentarzyskom osad.

Cmentarzyska szkieletowe zgrupowane są w środkowej części Ddl-nego Śląska na zachód od Odry. Czas ich założenia i użytkowania przypada na III—II w. p.n.e. Dokładna chronologia poszczególnych grobów została określona przez Z. Woźniaka*⁴, który zastosował kryteria typo-logiczno-chronologiczne opracowane przez J. Filipa*⁷. Szkieletowe cmentarzyska celtyckie odkryto w miejscowościach: Bielany**, Karncza Góra**, Kobierzyce⁴⁰, Marcinkowice⁴¹, Mokronos Górny⁴*, Sadowice⁴*, Stary Zamek⁴⁴, Zębice⁴⁴ i Żemiki Wielkie⁴⁴ w pow. Wrocław, Domaniów⁴⁷,

⁴⁴ R. G1 a fi e r, Die bemalte Keramik der frilhen Eisenzeit in Schlesien, Leip-zlg 1034, s. 86; Jahn, Die Kelten..., s, 126, 127; tenże, Neue tkythische..., i. 116, 117.

** Wożniak, Chronologia%.

⁴⁷ Filip, Keltooi...

⁴⁴ Jahn, Die Kelten..., g. 106.

⁴⁴ Jahn, Die Kelten..., g. 106, 107.

« Jahn, Die Kelten..., s. 107, 106.

« Jahn, Die Kelten..., s. 108.

⁴⁴ Jahn, Die Kelten..., s. 106, 109.

⁴⁴ Jahn, Die Kelten..., s. 127.

⁴⁴ Hoffmann, op. cit., t. 28—30.

⁴⁴ Jahn, Die Kelten..., s. 109, 110.

⁴⁴ Jahn, Die Kelten..., g. 126, 127; tenże, Neue tkythische..., g. 116, 117.

⁴⁷ Jahn, Die Kelten..., g. 113, 114.

MunruKMasI H4JS®©