Siuta Elementy prawa dla ekonomistów rodział 4 prawo karne (4)

Istnienie związku przyczynowego jest warunkiem odpowiedzialności karnej. • _# «

Zęby uzyskać wyrok skazujący prokurator musi udowodnić, iż przestępny skutek

jest konsekwencją działania sprawcy, że zachodzi tu związek przyczyny i skutku.

Jeśli takiego związku nie można się dopatrzeć, sprawca nie ponosi za swój czyn

odpowiedzialności.

Więiszość zjawisk w świecie jest w jakiś sposób powiązana i wzajemnie uwarunRowana, są to jednak zależności dalekie i luźne.

W p‘awie karnym istnienie takiej luźnej zależności między działaniem sprawcy a skutkiem nie wystarcza do przyjęcia istnienia związku przyczynowego. Jeśli na przykład chuligan napadł i pobił podróżnego w drodze na dworzec, wskutek czego ten spóźnił się i skacząc do odjeżdżającego pociągu dostał się pod koła, to sprawcy pobicia nie można oskarżyć o zabójstwo, mimo że niewątpliwie istnieje związek pomiędzy jego działaniem (napaść) a skutkiem (śmierć podróżnego pod pociągiem). Podróżny nie spóźniłby się na dworzec, a więc i nie wskakiwałby do jadącego pociągu, gdyby nie napad, jednak związek między tymi zjawiskami nie jest konieczny, lecz przypadkowy. Konieczny związek przyczynowy zachodzi tylko wtedy, gdy określone działanie z reguły pociąga za sobą dany skutek przestępny.

Warunkiem odpowiedzialności sprawcy czynu jest istnienie między jego działaniem a przestępnym skutkiem takiego właśnie koniecznego związku przyczynowego. Oskarżenie o zabójstwo człowieka, który uderzył drugiego nożem, wymaga udowodnienia, że ofiara zmarła wskutek rany, a nie np. w następstwie zapalenia płuc, którego nabawiła się w szpitalu.

§ 6. FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

Do popełnienia przestępstwa dochodzi przede wszystkim w ten sposób, że człowiek zachowuje się w sposób zakazany przez konkretny przepis szczególny prawa karnego: zabija, kradnie, podrabia podpis na dokumencie itd. Jednakże nie jest to jedyna forma, w jakiej może być popełnione przestępstwo. Przestępcą może więc być też na przykład ktoś, kto sam nie dopuścił się zabronionego działania, a tylko w określony sposób przyczynił się do popełnienia czynu przestępczego przez inną osobę.

Formami popełnienia przestępstwa są:

1) sprawstwo,

2) przygotowanie,

3) podżeganie,

4) pomocnictwo,

5) usiłowanie.

Sprawcą jest przede wszystkim ten, kto wykonuje czyn zabroniony pod groźbą kary, sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą (np. współsprawcą, pomocnikiem). Ponadto jako sprawcę przestępstwa prawo karne traktuje tego,

kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę, a także tego, kto wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie takiego czynu.

Przygotowanie polega na tym, że sprawca, chcąc popełnić czyn zabroniony, wykonuje czynności mające stworzyć po temu odpowiednie warunki, na przykład sporządza plan działania, wchodzi w porozumienie z inną osobą, zbiera informacje, przygotowuje środki techniczne itd.

Przygotowanie z reguły nie jest karalne. Z karalnością czynności przygotowujących wykonanie czynu zabronionego mamy do czynienia tylko w przypadkach wyraźnie przewidzianych przepisami szczególnymi prawa karnego. Do tych nielicznych przypadków należą np. przygotowania do fałszowania pieniędzy i papierów wartościowych, a także przygotowania do popełnienia najpoważniejszych przestępstw wojennych i in. Jednak również w tych przypadkach przygotowanie nie jest karalne, jeśli sprawca dobrowolnie od niego odstąpił, na przykład zniszczył przygotowane środki lub zapobiegł ich wykorzystaniu do dokonania przestępstwa w przyszłości.

Podżeganie polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienia określonego przestępstwa. Istotą podżegania jest budzenie i umacnianie woli popełnienia czynu zabronionego. Podżeganie występuje zazwyczaj w formie ustnej namowy, ale może też przybrać inną postać. W określonej sytuacji pewne gesty mogą być równie wymowne jak słowa. Za podżeganie sąd uzna więc każde zachowanie, mające skłonić drugą osobę do popełnienia przestępstwa.

Podżegacz ponosi odpowiedzialność w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Oznacza to, że podżegacz odpowiada tak jak za przestępstwo, do którego namawiał, na podstawie przepisu odnoszącego się do tego przestępstwa i w granicach przewidzianej tam kary. Podżegacz jest bowiem traktowany jak ktoś, kto chce popełnić przestępstwo cudzymi rękami.

Podżegacz nie ponosi odpowiedzialności, jeśli dobrowolnie zapobiegł dokonaniu przestępstwa. Jeśli - bez powodzenia - starał się temu zapobiec, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Gdy sprawca nie usiłował dokonać czynu zabronionego, sąd może zastosować wobec podżegacza nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet w ogóle odstąpić od jej wymierzenia.

Gdy ktoś namawia drugą osobę do popełnienia przestępstwa w tym celu, aby skierować przeciwko niej postępowanie karne, również odpowiada jak podżegacz.

Pomocnictwo polega na ułatwieniu sprawcy popełnienia przestępstwa. Pomocnik, chcąc by sprawca dopuścił się czynu zabronionego, swoim zachowaniem umożliwia lub ułatwia mu osiągnięcie tego celu. Pomocnictwo może wystąpić w rozmaitych formach, będzie nim na przykład dostarczenie narzędzi lub środków transportowych, udzielenie rad lub informacji potrzebnych sprawcy (np. przekazanie przez skorumpowanego funkcjonariusza wiadomości o planowanej akcji policji) itd.

Za pomocnictwo, podobnie jak za podżeganie, grozi kara w granicach przewidzianych za sprawstwo, ale sąd zawsze może zastosować nadzwyczajne

115