skanowanie0010 (71)

174 IX. mmmmm tożsamości?

Wielu badaczy obecnie intensywnie analizuje te formy komunikacji i dostrzega w nich dominacje następujących cech: swoistą „polifoniczność”, c^li przeiywanie ciągłości semantycznej przekazów, efekty zwielokratnia-nia tematu (zwane „kaskadami”, nie zawsze możliwe do wyjaśnienia związki między wypowiedziami, tworzone przez coraz większą liczbę uczestników), demonstrowanie własnej biegłości w wykorzystywaniu techniki komputerowej i znajomości słownictwa „ircowego”, zmienność punktów widzenia, powodującą, że sam dyskurs staje się nieprzewidywalny, powstawanie „nowej struktury społecznej” (proces strukturowania nowego środowiska polega na manipulowaniu obiektami i postaciami przez uczestników). W talk-shows zwraca uwagę dominująca pozycja gospodarza, która unieważnia w gruncie rzeczy reguły przejmowania głosu przez innych uczestników, zmieniające się pozycje podmiotowe uczestników, przyjmowanie i odgrywanie przez nich wielu ról. Badacze przykładają również wielką wagę do takich form komunikacyjnych, jak fantazyjnie dobierane pseudonimy (nicki), tworzenie „wirtualnych wspólnot” i wzmożona ikonizacja słowa pisanego.

Tematyka ta nie jest jeszcze dobrze rozpoznana, niemniej z dotychczasowych badań wyłania się kolejny nowy wizerunek ponowoczesnej tożsamości. Rezultaty tych badań prezentuje Eugeniusz Wilk w rozdziale swojej znakomitej ostatniej książki zatytułowanym Wibrująca tożsamość ^u. Dowodzi on, że wysoka technologia intensyfikuje i przyspiesza proces fragmenty-zacji i rozpraszania się tożsamości. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że „Silą skrajnie decentralizującą jest sieć” ^{1 2}, sposoby komunikowania utrudniają identyfikowanie regularności w obrębie komunikacji, a aktywność uczestników polega na „rzutowaniu siebie w przestrzeń audiowizual-ności”.

Richard H. Cutler w artykule poświęconym powstawaniu w cyberprzestrzeni nowych wspólnot za podstawowy wyznacznik takich tożsamości medialnych uznaje teleobecność, co oznacza po prostu efekt rozpraszania siebie³. Nie ulega więc wątpliwości, że dzięki aktywności komunikacyjnej w sieci i aktywności w talk-show powstają nowe rodzaje tożsamości. David Lyon nazywa je tożsamościami technospołecznymi, podkreślając, że są one wynikiem działania technologii cyfrowych, dzięki którym powstaje zespół danych osobowych, stanowiących swoisty cyfrowy wzór osobowości. Lyon zauważa, że: „Tożsamość jest to pewien projekt, który musi być raczej konstruowany, niż dany w sensie psychologicznym ³⁶. Inni badacze wskazują na interakcyjność jako podstawową regułę konstruującą tzw. tożsamość współzależnych {mutual identities) we wspólnotach internetowych i talk-shows, zauważając jednocześnie, że „[...] W czasie hipernowoczesności tożsamość staje się publiczna”³⁷, co oznacza, iż tożsamość człowieka zostaje zawłaszczana przez przestrzenie audiowizualności, które oferują poetyki „fałszywej intymności” i wprowadzająją w coraz szybsze wibracje.

Oprócz wibracji nowe istotne cechy zyskuje jeszcze tożsamość w cyberprzestrzeniach i rzeczywistości wirtualnej. Nienasycony konsument najpełniejsze możliwości urzeczywistnienia swojej ponowoczesnej tożsamości znajduje bowiem w cyberprzestrzeni, a w przyszłości znajdzie w bogatych formach rzeczywistości wirtualnej. To właśnie tam będą spełniały się jego postmodernistyczne marzenia o całkowitej wolności w kreowaniu zarówno własnej tożsamości oraz rzeczywistości, w której pragnąłby ją usytuować. Światy wirtualne - tak sądzi wielu artystów, ale również liczne grono uczonych - będą często pojawiały się w naszej przyszłości, niektórzy nawet mówią ż.e „są naszą przyszłością”. Obecnie niewiele o nich wiemy, przede wszystkim wyobrażamy je sobie, dlatego nie chciałbym rozwijać tego wątku szczegółowo. Na obecnym etapie rozwoju komunikacji spazmatycznej wystarczy zwrócić jedynie uwagę na podstawowe wyznaczniki tożsamości wirtualnej' .

Powszechnie w środowisku naukowym uważa się, że w świecie wirtualnym zakres konstruowania i przeobrażania własnej tożsamości jest nieograniczony, ponieważ można się w nim przemieszczać bez przeszkód przez ^{4 5}

1

E. Wilk, Nawigacje słowa. Strategie werbalne w przekazach audiowizualnych, Kraków 2000, s. 109-132.

2

^M D. de Kerckhove, Connected Intelligence. The Arrival ofthe Web Society, London 1998, s. 82..

3

R. H. Cutler, Distributed Presence and Comnuiniiy in Cyberspace, „Interpersonal Computing and Technology: An Electronic Journal for the 21^sl Century” 1995, vol. 3, nr 2, s. 16,20.

4

** D. Lyon, Cyberspace Sodality. Controversies over Computer Mediated Relatiouships, [w:] The Govemance of Cyberspace. Politics, Technology and Global Restructuring, ed. by B. D. Loader, London-New York 1997, s. 35.

5

Digital Delirium, ed. by A., M. Kroker, Montreal 1997, s. XIV.

^w Zagadnienie to szczegółowo zarysowuje A. Gromkowska w artykule Tożsamość w cyber-prze-strzeni - (re)konstrukcje i (reprezentacje, „Kultura Współczesna” 1999, nr 3, s. 36-49. Zob. w tymże numerze również tekst Josa de Mula poświęcony rzeczywistości wirtualnej (s. 5-20).