Skanowanie 08 12 13 37 (1)

Mgr infc. Jeny KusloY/ski

Ministerstwu Rolnictwu j Rozwoju Wsi, Departament Gospodarki Ziemią Doc. dr bab. Franciszek Woch

lnatylut Upntwy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

4. WYKORZYSTANIE AKTUALNYCH PRZEPISÓW PRAWNYCH W POSTĘPOWANIU SCALENIOWO-WYMIENNYM

SCALANIE GRUNTÓW

Zgodnie z ort. 1. ustawy o scaltmu i wymianie grantów (3) calem scalenia grantów jest tworzenie korzystniejszych warunków gospodarowania w rolnictwio i leśnictwie poprzez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych, lasów i grantów leśnych, racjonalne ukształtowanie rozłogów grantów, dostosowanie granic nieruchomości do systemu urządzeń melioracji wodnych, dróg oraz rzeźby terenu.

Definicję scalenia grantów zawiera § 3 Instrukcji scaleniowej (1). Według niej scalanie gruntów jest zabiegiem przekształcającym na określonym obszarze układ powietzchniowy grantów rozdrobnionych i rozmieszczonych w szachownicy (rozproszonych) oraz nadmiernie wydłużonych w możliwie duże, regularnie ukształtowane działki, odpowiadające wymaganiom ich racjonalnego użytkowania. Następuje przy lym równocześnie zlikwidowanie enklaw i pólenklaw, wyprostowanie granic, wydzielenie terenów pod zabudowę, zaprojektowanie funkcjonalnego układu komunikacyjnego uraz prawidłowe ukształtowanie rozłogów grantów (za rozłóg gruntów w gospodarstwie uważa się liczbę dziatek, icli kształt oraz rozmieszczenie względem siedliska) z jednoczesnym, w miarę możliwości, powiększeniem obszaru gospodarstw .

Scalenia gruntów powinny być tek wykonane, aby stwarzały możliwość prawidłowej orgenizacji gospodarstw rolnych z zachowaniem środowiska naturalnego oraz stanowiły jeden z podstawowych zabiegów składających się na kompleksowe zagospodarowanie przestrzenne danej wai wynikające z realizacji ustaleń planu zagospodarowania przestrzennego gminy.

Z badań sondażowych wynika (7), że w obecnych warunkach społeczno-gospodarczych same scalenia grantów nic spełniają potrzeb rolników, którzy oczekują, aby podczas scaleń były rcatizowane również inne prace- w zakresie utwardzania dróg, melioracji wodnych i przeciwcrozyjnych, regulacji granicy rolno-leśncj, rozmieszczenia terenów budowlanych i inr.e przedsięwzięcia, wynikające z loknlnyoh potrzeb. Odno3i się to w szczególności do terenów silr.ie urzeźbionych, o dużym nnsllemu procesów erozji wodnej gleb oraz terenów chronionych ze względów ekologicznych. Na obszarach erodowanycb scalenia gruntów prowadzone bez uwzględnienia zasad przeciwerozyjnej ochrony wyzwalały procesy erozyjnej degradacji gleb i dewastacji gruntów (7), zaś na terenach chronionych ogiomna ilość uwarunkowań ekologicznych ograniczała lub wręcz uniemożliwiała przeprowadzenie scaleń Stąd też na tych trudnych terenach prawie nie wykonywano prac scaleniowych. Rolnicy oczekują realizacji prac kompleksowych - scaleń kompleksowych (rozszerzonych).

Proces scalania klasycznego, przeprowadzanego zgodnie z wymogami obowiązującej ustawy o scalaniu gruntów (3) i instrukcji scaleniowej (1),.obejmuje tylko poprawę rozłogu gramów, właściwą lokalizację sieci dróg rolniczych oraz częściowo niektóre zagadnienia z zakresu ekologii, ftp. rekultywacji; jjruńłów zakrzaczo-nych, zakamicnionyck itp. (7).' Rozszerzenie zakreśSw ptac poTt^tonanym scaleniu grantów wynika często stąd, że czasem geodeci-scaleniowcy, przeprowadzający scalenie grantów, ulegając presji rolników, wspólnie ! wójtami gmin są inicjauitami niektórych przedsięwzięć rozszerzających scalanie grantów o takie zagadnienia, jak utwardzenie niektórych odcinków dróg na obszarach wiejskich, Ollkrzaczanie, odkamiemanie grantów i inne. Te dodatkowe prace nie są objęte projektem scaleniowym.

§ 37 Instrukcji scaleniowej (1) określa zakres prac scaleniowych, który uznać można za zakres scaleń kompleksowych, obejmujący:

-    ustalenie granic i powierzchni obszaru scalenia wraz z listą uczestników,

-    propozycje dotyczące zmian granic,

-    określenie obszaru gruntów wyłączonych ze scalenia,

propozycie zmian w strukturze użytków rolnych i określenie terenów przewidzianych do zalesienia, do

utworzenia pasów wiatrochronnych, zabezpieczeń przeciwerozyjnych.

4U

-    wymogi w zakresie utrzymania i ochrony zadry.ewień śródpolnych, zadizcwiert i zakrzewićn stanowiących biologiczną obudowę wodocieków, wąwozów, jarów, wysokich miedz - przeciwdziałającą zjawiskom ero-

zji,

. korektę przebiegu (siniejących kanałów i rowów melioracyjnych wymagających renowacji oraz projekt rowów melioracyjnych na obszarach wymagających odwodnień, j propozycje co do zasięgu I terminu wykonania rekultywacji,

-    poiizeby w «i kresie zmian w układzie komunikacyjnym z uwzględnieniem ciągów pieszych i przejść,

-    piopozycjc co do lokalizacji gospodarstw wielkoobszarowych, mienia gminnego, wspólnot gruntowych,

-    propozycje dotyczące urządzenia dróg transportu rolnego,

-    propozycje usytuowania terenów budowlanych I określenia ich powierzchni z uwzględnieniem w miarę potrzeby i możliwości przeznaczenia gruntów PF/. (obecnie ANR) na ten cel oraz inne elementy charakterystyczne dla danego terenu.

Przepisy prawne nic określają powierzchni obiektów, jakie mogą być poddane procesowi scaleniowemu, ani też jej nie ograniczają, gdyż scaleniem mogą być objęte grunty położone w jednej lub kilku wsiach bądź w ich częściach, które tworzą obszar scalenia (art. 2. ust. I Ustawy (3)). Nie wszystkie grunty ca obszarach wiejskich podlegają scaleniu; wg art. 2. ust. 2 Ustawy (3) wyłączone ze scalenia są grunty:

-    na klóryeh znajdują się zakłady górnicze I przemysłowe oraz prowadzona jest eksploatacja kopalin;

-    na których znajdują się zabytki historyczne, architektoniczne i rezerwaty przyrody;

-    użytkowane na cele gospodarki rybackiej;

-    przeznaczone na cele specjalne.

Inny mechanizm jest przewidziany dla gruntów znbudowHiiyoh (art. 2. ust. 3. Uatawy (3)), Mogą one być scalane, ale tylko na w niosek właściciela i pod warunkiem rozbiórki lub przeniesienia przez niego zabudowań w oznaczonym terminie albo wyrażenia zgody na dokonanie rozliczenia wartości zabudowań w gotówce bądź w innej formie. Powyższy znpis rozwicwB więc jednoznacznie obawy uczestników postępowania przed ewentualnym włączeniem Ich gruntów do obszaru scalenia i ryzykiem konieczności przesiedlania sic po dokona nym scaleniu gruntów.

Prowadzenie postępowania scaleniowego

Do niedawna postępowanie scaleniowe przeprowadzał wójt danej gminy, Obecnie postępowanie scaleniowe lub wymienne przeprowadza starosta, na którego terenie znajdująsię grunty przewidziane do scalenia, jako zadanie z zakresu administracji rządowej, z zastrzeżeniem ust. 5-7 oraz art. 4 ust. 2 (art. 3. ust, 1, Ustawy (3)). Organem wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego (2) w stosunku do starosty w sprawach z tego zakresu jest wojewoda.

Jeżeli postępowaniem scaleniowym lub wymiennym mają być objęte granty położone tia terenie dwóch lub więcej gmin (powiatów), właściwy do prowadzenia postępowania jest starosta, na terenie działania którego posiada grunty największa liczba uczestników postępowania, a w razie równej ich liczby - itaroMn, tur terenie działania którego znajduje się największy obszar gruntów obejmowanych scaleniem lub wymianą (an. 6 Ustawy scaleniowej).

Wszczęcie postępowania scaleniowego lub wymiennego następuje w drodze postanowienia starosty (art. 7 ust. I Ustawy scaleniowej).

Postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego lub wymiennego w szczególności powiur.o zawierać:

a)    określenie granic i powierzchni obszaru scalenia lub wymiany gruntów;

b)    wykaz uczestników scalenia lub wymiany gruntów;

c)    przewidywany termin zakończenie prac scaleniowych lub wymiennych.

Postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego odczytuje się na zebraniu uczestników scalenia, zwolar.ym przez starostę, o ponadto wywiesza się je na okres 14 dni w lokalach urzędów gmin, na których terenie są położone grunty objęte scaleniem, oraz na tablicach ogłoszeń we wsiach, których grunty tworzą obszar scnienia.

Po upływie 14 dni postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego uważa się za doręczone wszyst-

kirfi uczcKinikonfsfslemz.    —

41