skanowanie0014 (56)

Różnorodność świata roślin 47

masa roślinna wzbogaca glebę w związki azotowe. Bakterie korzeniowe na polu roślin motylkowatych mogą wiązać rocznie 100-200 kg azotu na 1 ha.

3.2.1.5.

Bakterie chorobotwórcze

Oprócz bakterii wolno żyjących i współżyjących sym-biotycznie z innymi organizmami występuje dość liczna grupa gatunków pasożytniczych. Bakterie pasożytnicze mogą rozwijać się wyłącznie kosztem innych organizmów-roślin, zwierząt lub ludzi. Opanowując organizm żywiciela, powodują one rozmaite schorzenia, często doprowadzając nawet do jego śmierci. Istnieją trzy przyczyny wywoływania przez bakterie objawów chorobowych. Pierwsza-to nagłe obciążenie organizmu ogromną masą obcych ciał w wyniku niezwykle szybkiego po zakażeniu rozmnażania się bakterii. Przyczyną drugą jest niszczenie przez bakterie tkanek żywiciela, wykorzystywanych jako substrat pokarmowy. Przyczyna trzecia, najważniejsza-to wydzielanie przez bakterie toksyn, czyli substancji jadowych, zatruwających tkanki i narządy organizmu żywiciela.

* Choroby bakteryjne roślin. Niektóre bakterie pasożytnicze powodują choroby roślin - często gatunków o dużym znaczeniu gospodarczym. Bakteryjne choroby roślin (znanych jest ich przeszło 200) noszą nazwę bakterioz. Do wnętrza roślin bakterie wnikają przez otwory naturalne (np. szparki) lub przez uszkodzenia mechaniczne (pęknięcia, zranienia, otwory wydrążone przez owady). Żyją zwykle w przestworach międzykomórkowych, niektóre wnikają do żywych komórek. Wydzielane przez bakterie toksyny powodują najczęściej rozluźnienie tkanki-poszczególne komórki oddzielają się od siebie i zamierają. W następstwie tego tkanka przekształca się w papkowa-tą, gnijącą masę. Choroba ta, nosząca nazwę mokrej zgnilizny, występuje m.in. na bulwach ziemniaków, korzeniach marchwi, pietruszki i owocach pomidora. Bakterie powodujące mokrą zgniliznę mogą atakować także pędy roślin, wywołując chorobę zwaną czarną nóżką (rys. 3.5). Obie choroby są przenoszone przez glebę, do której dostają się bakterie uwolnione po rozkładzie porażonych części roślin.

Bakterie mogą też wywoływać takie objawy chorobowe, jak wycieki śluzu lub gumy na pędach drzew, zgorzel kwiatów, zasychanie wierzchołków pędów, nekrotyczne rany na gałęziach i konarach. Choroby charakteryzujące się takimi objawami to zaraza ogniowa (choroba drzew owocowych objęta w Polsce kwarantanną) i rak bakteryjny drzew owocowych.

Pewne (pakterie wydzielają toksyny pobudzające tkanki żywiciela do nadmiernego rozrastania się. Pro-

Rys. 3.5. Ziemniak zainfekowany bakteriami powodującymi mokrą zgniliznę: A - charakterystyczne spękania bulwy (jeden z pierwszych objawów bakteriozy), B - ciemna wodnista masa wvpełniajaca bulwę w późniejszej fazie choroby, C -czarna nóżka na pędzie ziemniaka