skanuj0006

przyczyną dużych bólów. Chory ustawia wówczas kończynę dolną w niewielkim zgięciu w stawie kolanowym (ok. 35°) i wtórnie w stawie biodrowym, a stopę ustawia końsko. Jest to typowa pozycja przeciwbólowa, w której zwiększa się pojemność jamy stawu kolanowego. Opisane ustawienie kończyny dolnej zmniejsza napięcie mięśnia czworogtowego uda, zwłaszcza jego głowy przyśrodkowej, powoduje rozciągnięcie i wtórne osłabienie mięśnia pośladkowego wielkiego. Mięsień brzuchaty łydki ulega rozluźnieniu, podobnie jak mięśnie zginacze stawu biodrowego i kolanowego.

Pozostawanie przez dłuższy czas w opisanej pozycji sprzyja zanikowi mięśnia czworogtowego uda oraz przykurczom mięśni zginaczy uda, podudzia i mięśnia trójgłowego łydki.

Uszkodzenia powierzchni stawowych, łąkotek, więzadeł pobocznych i krzyżowych kolana oraz rozciągnięcie torebki stawowej przez wysięk zaburzają zwartość i stabilność stawu. Powstaje zatem niefizjologiczne przesunięcie powierzchni stawowych względem siebie ze zmianą osi obrotu i kierunku obciążeń statyczno-dynamicznych w trzech płaszczyznach ruchu, najczęściej we wszystkich równocześnie (rys. 9). Sprzyja temu częściowe wypadnięcie funkcji mięśnia czworogtowego uda, będącego głównym czynnym stabilizatorem stawu kolanowego.

Rysunek 9. Utrwalony przykurcz w stawach kolanowych. Podwichnięcie tylne w prawym stawie kolanowym z rotacją podudzia na zewnątrz, podwichnięcie tylno-boczne w lewym stawie kolanowym. Duży zanik mięśni.

Charakterystyczne dla rzs jest podwichnięcie tylno-boczne z rotacja podudzia na zewnątrz i koślawością kolana. Zniekształcenie to nasila się przy współistniejących stopach płasko-koślawych oraz przy przykurczu zgięciowo-przywiedzeniowo-obrotowym w stawie biodrowym.

Powstające na kłykciach kości udowej wtórne zmiany zwyrodnieniowe, wyrośla kostne na powierzchniach stawu rzepkowo-udowego, podobnie jak i uszkodzenia łąkotek, mogą doprowadzić do mechanicznego zablokowania stawu.

Opisane zmiany i przykurcze w stawach kolanowych zaburzają w znacznym stopniu statykę, utrudniają chód oraz stwarzają niekorzystne warunki dla pracy mięśni. Duże przykurcze w stawach kolanowych są przyczyną ciężkiego inwalidztwa.

Stawy biodrowe: zmiany zapalne w jednym lub w obu stawach biodrowych, stwierdzane u około 10-30% chorych, pojawiają się raczej w późnym • ikresie rzs powodując znaczne ograniczenia funkcji kończyn dolnych. Zajęcie stawów biodrowych zmniejsza wyraźnie aktywność ruchową chorych na skutek bólów oraz konieczności chronienia stawów przed obciążeniem.

Zapalenie stawu biodrowego objawia się bólem oraz obronnym skurczem mięśni powodującym zgięcie i przywiedzenie uda. Z czasem dochodzi do /niszczenia chrząstki stawowej, znacznych nieraz zniekształceń powierzchni stawowych i wtórnych zmian zwyrodnieniowych.

()graniczenie zakresu ruchów w stawie jest spowodowane opisanymi wyżej zmianami kości tworzących staw, przykurczem torebki stawowej i mięśni, a niekiedy mechanicznym zablokowaniem stawu przez wolne i lala wewnątrzstawowe lub przez duże wyrośla kostne (osteofity). U niektórych chorych następuje zesztywnienie stawu biodrowego, najczęściej w zgięciu i przywiedzeniu ze skręceniem uda do wewnątrz.

Kręgosłup: u chorych na rzs obserwuje się poza opisanymi już zmianami zapalnymi w obrębie kręgosłupa szyjnego również zmiany krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej będące wyrazem kompensacji przykurczów w stawach kończyn dolnych. Dla przykładu: przykurcz zgięciowy w stawach biodrowych powoduje zwiększenie lordozy lędźwiowej, kifozy piersiowej i lordozy szyjnej. Boczne skrzywienia kręgosłupa (skoliozy) występują rzadko. Są one również zmianami wtórnymi, kompensacyjnymi, powstałymi na skutek nierównomiernie nasilonych przykurczów w stawach kończyn dolnych.