12696 SDC11046

imiti, tmamb, imaSi

praes.

1.    sg.    tmamb    1.    pl.    tmamb    1.    cłu.    tmavł

2.    imaH    2.    imate    2.    imata

3.    ima/i    3.    zwzgźs    3.    imate

part. praes. act. imy, gen. imqlta

obok tego praes. im&ję, imłjeti; inne formy według tego typu.

inf. imiti, sup. imStb

%otłti, xoUq, x⁰lUH

1.    sg. x^oit(Ł

2.

3. x°&^eti

praes.

1.    pl. %oUemb

2.    x°&^et^e

3.    x^oł£^tz>

1.    du. x°&^ev£

2.    yoheta

3.    x°^^e^^e

imper.

2.    Sg. £0jfó

3.    itd.

part. praes. act. %ot$_% gen. ypttfta

Wszystkie inne formy tworzy się od tematu xpt&- II X*^~> ⁿP* X°^^t II sup. %ot&fa U itd.

sbpati, Sbplję, sbpiH

Praes., imper. i part. praes. act. urabia się od tematu Sbpi- według komug. IV: praes. npljq_t sipiH itd., imper. npi itd., part. praes. act. npę; inne formy tworzy się od tematu npaimperf. sbpaa/b, aor. Sbpax», part. praet. act. I Sbpam, II sbpah, inf. npati, sup. sbpatb.

diii, dezdq, dezdeli

1.    sg. de&dą

2.    dezdtti

3.    deideti

praes.

1.    pl. dezdemb

2.    dezdeie

3.    dezdątb

1.    du. de£devł

2.    dezdeta

3.    dezdete

imper.

2.    sg. deidi

3.    deidi itd.

part. praes. act. deidę, gen. dezdqHa    part. praes. pass. dezdemb

inf. ditiy sup. dStb

Oprócz powyższych tworzy się też praes. dijq, dijeH itd. według koniug. |®» od tego urabia się wszystkie inne formy.

162

inf. vidHi — odmienia się według koniug. IV, lecz imper. ma tak jak w koniug. V: 2. i 3. sg. uizdb, 1. pl. vidimi, 2. pl. vidite_y 1. du. vidive_t 2. du. vidita.

g. Uwagi uzupełniające do form czasownikowych

1) Ps. i scs. końcówki form praes. odpowiadają zasadniczo pie. zakończeniom (końcówkom tzw. prymarnym) czasów' głównych (praes., fut., perf.). W stosunku do stanu pie. zaszły w ps. odpowiednie przekształcenia form, wywołane bądź to zmianami fonetycznymi i morfologicznymi, bądź też analogią.

Końcówka 1. sg. czasowników tematycznych -g sprowadza się do dawnego ps. i pie. -5-m_y co odpowiada formie 1. sg. czasowników' o temacie -o |( e- (por. gr. feró i łac. fero)_y rozszerzonej przez końcówkę -m, właściwą pierwotnie tzw. czasom historycznym (aor., imperf., por. §§ 21 - 22).

W 1. sg. końcówka czasowników atematycznych -mb pochodzi z-mi_y które było właściwe odnośnym czasownikom, por. scs. jesmb_y sti. asmi_y gr. eimi < pie. *es-mi.

Końcówka 2. sg. -Si uogólniła się u wrszystkich czasowmików tematycznych drogą analogii do -si czasowników atematycznych. Za starszą trzeba tu uznać końcówkę -h jako regularny kontynuant pie. -si. W obrębie czasowników z tematem -i- spółgłoska -s- przeszła w -^- (por. § 32, b, 4), które z kolei przed -6 < -i zmieniło się w schematycznie zmianę tę w opisanych warunkach można przedstawić następująco: -i-si ^ -i-yi ^ -i-h. Z czasem postać -Sb (późniejsze -Si na wzór -si) rozszerzyła się także na czasowniki z tematycznym -e-_y -ne-_y -je-_y np. -e-si ^ -e-Sb ^ ^ -e-Si.

Końcówka -si z długim -i końcowym powstała z pie. -sai w stronie zwrotnej (medialnej), por. gr. feresai_y sti. bharase < pie. *bheresai.

Końcówka 3. sg. -tb weszła wtórnie na miejsce właściwej końcówki -tb kontynuującej pie. -ti_y por. sti. bharati Ą pie. *bhereti. Ślady ps. -tb spotykamy w języku rosyjskim, por. jest, stpol. jeść.

Końcówka 1. pl. -mb < pie. -mos_y por. łac. -mus ^ -mos, np. agimus. W 2. pl. -te < pie. -te_y por. gr. ferete Ą *bherete. W końcówce 3. pl. -gtb mieści się dawna samogłoska tematyczna -o- oraz pie. końcówka -nti\ zamiast regularnego kontynuantu -Qtb wprowadzona później została postać -gtb. Ślady wariantu końcówki z & na końcu, tj. Sfe zachowały się w staroruskim i dialektycznych formach rosyjskich na -ut_y '-ut_y np. nesut_y piSut itp. W koniugacji III, z tematem -je- końcówkę -gtb zamiast spodziewanej zgodnie z rozwojem fonetycznym końcówki    (-jont- ^ -jent- ^ -ę,

por. § 32, a, 9) wyjaśnia się analogią do koniugacji czasowników z tematem -e-\\ -o-, -ne-\\-no-. Co się natomiast tyczy końcówki -ętb u czasowników z tematem praes. na -i-_y to wywodzi się ona z pie. -i-nt\ podobna końcówka u czasowników atematycznych powstała z pie. por. scs. dadątb, sti. dddati < *dad-nti.

Końcówka 1. du. -vi powstała pod wpływem N sg. zaimka osobowego 1. os. vS (zob. § 35, a, c) na miejscu pie. -ues_y por. sti. bhararas itp. Końcówka 2. du. -ta ^ < pie. -ta_y por. lit. esta_y scs. jesta < *esta\ końcówka 3. du. -te < pie. -tes_y por. sti. bhdratas, scs. berete < *bheretes.

u*

161