18493 IMGV60 50

gĘgj wyłwiwymi » sifhie (.bu), . sdwiami harakteryimącymi pewne stany rzeczy. W istocie bowiem w opowiadaniu w tej powieści rdzpotnać mętna .narzuconą strukturę opisu", a w opisie funkcje typowe dla opowiadania Inp. budowanie elementów akcji). To takie było powodem oakartenia Nietoty o niezrotumialstwo i mgławieowość lub... tachwytów nad jej poetyckością. Opowiadanie bowiem w Me-focie nieustannie roerywane jest przez fragmenty opisowe — zdarzenia jakby grzęzną, zastygają w charakterystykach rzeczy. w dygresjach opisujących sytuacje, ludzi, w zdaniach do-określąjących jakieś nazwy, pojęcia, koncepcje. I odwrotnie, strukturo zdania opisowogo wykorzystywana je.t do budowy swoistych segmentów opowiadania. Chodzi tu przede wszy-stkim o specyficzną metaforykę typową dla zdań opisowych <np dla opisu pejzalu). z. pomoc, której postaf o po w. a d a o swoich losach, o stanach swej świadomość, c/c Strategu ta zmienia status zdarzenia jako jednostki opowiadania W funkcji zdarzeń występują bowiem opis nastrojów, przeżyć czy wyobrażeń podmiotu mńwiącego (.zapłonąłem, jak lampa w świątyni, bezmierną adoracją' - N. 13). Zdarzenia wysnuwa-ne są więc z mechanizmów czysto leksykalnych, nie wiążą się wówczas z sytuacją czy z jakimś .uprzednio danym" epizodem (np. „W głębinie ludzkiego jestestwa kryje się wie-dxa, która uczy iść przez labirynty świata. Tak idąc — natrafiłem na Atlantydę, zatopioną niegdyś przez ocean

N. 13, podkr. — W. B).

jest późniejszy niz czas fabuły. Chodzi mi jednak nie o relacje

Jest to sposób budowania znaczeń tekstu narracyjnego najbardziej odmienny od konwencji prozy realistycznej. Czytelnik powieści klasycznej przekonany był bowiem, te proza opowiada o stanach jut zaistniałych, potwierdzonych przez pamięć jednostek lub zbiorowości, zapisanych w dokumentach, książkach, zapiskach intymnych etc. Stąd też cala proza XVIII-wieczna, a także późniejsza, dąży do uprawomocnienia swego literackiego bytu przez wskazanie, ze jest rekapitulacją czegoś, co się naprawdę zdarzyło. Przy czym owo „naprawdę" odnosi się nie tyle do rzeczywistości empirycznej, ile do faktu opowiadania po czasie zdarzeń. Pochodną tej elementarnej motywacji prozy jest jej budowa strukturalna, za klasyczny przyldad powieści uważa się taki, w którym czas narracji

„GUiBSZ* "SSiACOMBUOWlCZA CzOCI

między planem narracji i zdarzeń, bo np. w „powieści-worku" ajwiącej jest rozwiązań typowych, leci wskazanie zjawisk c*i^Ci- "‘y^yeanyeh). od których jut zaczyna n i s i -aób mrlL***' ^u*^,r*^ed“»ości. Przekładając to na spo-wnrwiłWU.⁸ ***$<£» ^w U) pracy, mokną powiedzieć, ze ^elM*^d*M® I sugestii;, te zdarzenia językowe Sfe    Tymc.atiem^tródet

S I1ILTs.ę zjawiska wtómości okre-JlT at Sm o w v ! ^a przedstawionego (np. zdarzeń) wo-™ ^y łnaczoj m6w«^. znaczna czętC semantyk* prozy wysnuwana jest wyłącznie z mechanizmów jo_iyWa lub z konwencji narracyjnych. W .powieść,-worku' zjawiska te ₈q nierzadko w stanie zalążkowym w porównaniu z proza Gombrowicza czy Schulza, niemniej jednak pełnią wyratna funkcję destrukcyjną wobec prozy realistycznej. Likwidują przezroczystość stylu, rozbijają opowiadanie dygresjami, mieszają plan uprzedniości zdarzeń ze .współczesnością' wypowiedzi narratora, zmieniają funkcjo strukturalne elementów prozy, wytwarzają niepewność co do wypowiadanych sądów, konstruowanych sytuacji, używanych konwencji erc.

Niezależnie od bliższej charakterystyki tych zjawisk nasuwa się tu następujący wniosek. Zarzuty krytyki wobec powieści Micińakiego dające się streścić, te .tak nie można pisać", dotyczyły między innymi specyficznego manipulowania stylem (opisem i opowiadaniem). .Tak nie można pisać” oznaczało bowiem: „tego nie można czytać". Sformułowane normy pisania ujawniają bowiem implikowane reguły czytania. W świetle wcześniejszych analiz charakterystyczne jest w modelu „powieści-worka” (Jaworski, Witkacy) wyraźne zredukowanie i „ubezwartościowienie" opisu. To, co się w tych powieściach rozgrywa .istotnego", komunikowane jest wyłącznie w uniezwyklonych i rozbudowanych konstrukcjach opowiadania (nawet .narzuconych" na konstrukcje opisu).

Czas jut, by w perspektywicznym skrócie spojrzeć na sformułowane dotychczas analizy, wnioski, interpretacje. Nie ulega wątpliwości, że omówione powyżej elementy „powieści-wor-ka" dadzą się spójnie przyporządkować wyraźnemu nurtowi modernistycznej tradycji literackiej. Tworzą go, najogólniej mówiąc, elementy symbolizmu jako doktryny artystycznej i filozoficznej. W tej optyce „nietypowość” zrealizowanych