29240 Image 12 (8)

kamcntów dzieło Herodota. jak na owe czasy, miało ogromny wagi; nie tylko ze względu na kompozycję, piękny język, ale lak/.e olbrzymią ilość faktów dziejowych, które potem włączone zostały do programów nowożytnego wykształcenia ogólnego. Tytuł pracy Historie stal się później (około III w. pne) terminem oznaczającym gatunek literacki.

Kolejny z historyków greckich Ateńczyk Tukidydes (456-3% p.n.c.) stworzy! nowy typ badań i nowy typ relacji historycznej znacznie odbiegający od wypracowanych przez Herodota, a niekiedy nawet przeciwstawny. Przede wszystkim wysoko ocenił on przeszłość niemityezną i przypisywał teraźniejszości i bliskiej przeszłości wartość wyższą niż ta. którą miała cala przeszłość starsza (wraz z czasami mitycznymi). W przeciwieństwie do Herodota, który interesował się wieloma aspektami rzeczywistości, Tukidydes skoncentrował swą uwagę na polityce, zwłaszcza wojnach. Największym jego dziełem była Wojna peloponeska, najdłuższa z wszystkich wojen greckich, w której Tukidydes, pochodzący z możnej rodziny spowinowaconej z królami trackimi, brał udział i uczestniczył w wypadkach politycznych, które opisał.

Jego poglądy historyczne i metodologiczne były jak na owe czasy wręcz rewolucyjne. U.ważu!, ze historię tworzą ludzie a nic bogowie. Rozum ludzki, namiętności, charakter, działalność polityczna - oto, według Tukidydesa, sprężyny historii. Starał się pisać, z wielkim obiektywizmem, nie uważał historii za jakiś traktat moralności, nic zamierzał nikogo sławić, ani ganić, lecz rozumieć. Różnił się tym od Herodota, który stawiał sobie za cel uwiecznienie chwały „wielkich i podziwu godnych czynów i ludzi, którzy tego dokonali". Tukidydes opisywał także te fakty, ale po to, aby mogły być pożyteczne dla potomnych, gdyż jak podkreślał sytuacje, które wytworzyły się w przeszłości mogą „zgodnie z naturą ludzką powtórzyć się w podobnej formie", l ak rozumiana i pisana historia zwie się pragmatyczną. Pisząc starał się rozumem obejmować motywy postępowania ludzkiego i praw przekształcających te motywy. Te nowatorskie poglądy metodologiczne wzbogacane jeszcze były poglądami, iż przeszłość odtwarzać 'można tylko w oparciu o pozostałe relikty działalności ludzkiej (źródła). Nic więc dziwnego, że historycy upatrują wielce znaczące osiągnięcia Tukidydesa na polu metodologii historycznej, których dopracowała się historia dopiero w czasach nowożytnych. Tak więc Tukidydes był tym, który „sprowadził” historię z Olimpu na ziemię, wykazując krytyczny stosunek (w przeciwieństwie do Herodota) do mitów, cudów, wróżb i wyroczni.

Kontynuatorem przerwanej przez Tukidydesa ..Wojny pelopone-skiej" byI Ksenolbnt (ok. 430-354 p.n.e.). który również czysto brał udział w wypadkach historycznych, o których pisze. Jednak różnice między obu pisarzami są znaczne. Ksenolbnt nawiązuje do wdzięków opowiadań Herodom, nie dokonuje analizy motywów postępowania ludzkiego i nie dostrzega związków pomiędzy faktami politycznymi, tak jak to czynił Tukidydes.

Z innych ważniejszych historyków greckich o światlejszych horyzontach myślowych okresu archaicznego (klasycznego) należy wymienić: Flistosa z Syrakuz (430-356 p.n.e.), który napisał Historię Syrakuz, dzieło cenione w starożytności; Ktesiasa z Knidos (ok. 440-380 p.n.e.), który korzystając z archiwów królewskich i roczników stworzył świetne dzieło, ale pod względem literackim, mało natomiast przydatne dla historii ze względu na wiarygodność. Wymienić należy także historyka Eforosa z Kyme (ok. 380-330 p.n.e.), który napisał historię powszechną począwszy od wędrówek Dorów po rok 340, czyli ponad 7 wieków dziejów. Efo-ros swoją pierwszą tak obszerną historią powszechną stworzy! wzór później naśladowany przez historyków. Materiał oparty na inskrypcjach i pomnikach grupował rzeczowo, a nic chronologicznie, pisał z dużą dbałością i wiarygodnością, posługiwał się zarówno podwalą jak i naganą, czyli stosował krytykę.

Grecja klasyczna założyła fundamenty pod naukę wielu dziedzin, w ym także historii. W epoce hellenistycznej rozpoczynającej się wraz z powstaniem monarchii Aleksandra Wielkiego, nauka i filozofia grecka nie tylko utrzymała swe znaczenie, ale znacznie je pogłębiła i rozwijała, (leiminem hellenizm historycy obejmują ciąg dziejów zakończony zamknięciem na rozkaz cesarza Justyniana Akademii Platońskiej w roku 529 n.e.).

Dzieje państw hellenistycznych napisał jeden z najwybitniejszych histeryków, Hieronim z Kardii (360-272 p.n.e.). Wzorując się na Tukidydesa liczył czas według wojen, bardzo krytycznie odnosił się do wielu dotyrhezasowych podawanych przez historyków liczb przesadnie określa-jącyh wielkość armii. Wiele tych danych korygował. Nieobcy mu był chankler ludzki, który ujmował w sposób dynamiczny, w przeciwieństwie do listoryków, którzy upatrywali w nim statyczność, podobnie inne ele-metty psychiczne człowieka uważano za niezmienne. W opisach Hieronim człowiek zmieniał się, rozwijał, doskonalił lub moralnie podupadał, a węc określał go takim, jakim faktycznie był.

31