32638 Rdza grochu cz 2

	•
Tabela 11.5. Gatunki rdzy 2 rodzaju Uromyces występujące na roślinach motylkowatych
Choroba	Gatunek rdzy	Stadia rozwojowe grzyba i rośliny żywicielskie
Rdza koniczyny czerwonej (łąkowej)	U. falians (Arth.) Kem, ex Barthol.	jecnodomowa. występuje na Trifolium pratense i innych gatunkach Tńfokum
Rdza koniczyny białej	U. dectens Lagerh.	jednodomowa. występuje na Tńtobum repens. T. hybńdum i T. incarnatum	•*K! w" ,
Rdza koniczyny biało-rózowej (szwedzkiej)	U. tntoki-hybndi Paul.	jednodomowa. występuje na Tńfolium hybridum
Roza koniczyny białej, białoróżowej i inkarnatki	U. wtoki roponus Cast	jednodomowa, pełnocyklowa. występuje na Tńfolium repens. T. hybridum i T. incarnatum
Rdza koniczyny górskiej I Inkarnatki	U. minor SchroeL	niepełnocykiowa typu .Opsis“. występuje na Tńfolium montanum i T. incarnatum
Rdza wyki soczewicowatej	U. ervi (Wallr.) West	jednodomowa, występuje na różnych gatunkach V7c/a. np. V. satrva, V. hirsuta i V. ennlla
Rdza wyki siewne,	U. fischen-eduard' Maon.	dwudomowa. 3tadia 0 i I na Euphorbia cyparissias 1 E. virgata. a stadia II1 III na Vici8 satrva 1 V. cracca
Rdza wyki ptasie.	U. v?oaa-craccae Goost	prawdopodobnie dwudomowa. stadia 0 i 1 na gatunkach Eupnoroia. a stadia II i III na Wicia cracca < prawdopodobnie na V. sati/a oraz gatunkach Pisum. LaWyn/s i Lons
Rdza bobiku	U. tabae (Grev.) de Bary syn. U viciae-fabae (Pers.) SchroeL	jednodomowa. występuje na Wicia fabae. V. sepium. V. hirsuta. V. cracca i Pisum salivum	j|!
Rdza brunatna łubinu	U. renowtus Sydow	mepełnocyktowa. typu .Brachy’, stadia II i III na Anthyilis vulneraria. Lupinus aibus. L angusbfolius i L. luteus	& IW • • »^»* 0* ■ •
Rcza łubinu	U. lupmicola Bub.	prawdopodobnie dwudomowa. typu .Hemf. stadia II1 III na Lupinus angustifolius. L. luteus i L. pofyphyllus
Rdza lucerny	U. sWatus SchroeL	dwudomowa. stadia 0 11 na gatunkach Euphorbia. a II i III na gatunkach Medicago. Pisum i Tńfokum	fi
Rdza fas01	U appendicmatus (Pers.) Unger syn. u. phaseok (Pers.) Wint	jednodomowa. rozwija się na Phase-olus wigans
Roza grochu	U. pisi (D C.) Otth	dwuoomowa. stadia 0 i 1 na gatunkach Euphorbia. a II i III na Pisum satńrum 1 gatunkach Lathyrus	W # Iti..
284

284

u wszystkich grzybów z rodzaju Uromyces. brunatnożółte, pokryte brodawkami.

Cykl rozwojowy rdzy grochu. Zimują te-liospory grzyba, które wiosną kiełkują tworząc podstawki, a na nich zarodniki podstawkowe (bazydicspory). Bazydiospory zakażają pączki na pędach wilczomleczu. Pędy wyrastające z zakażanych pączków są porażone systemicznie. przerośnięte grzybnią i zdeformowane. Ecja tworzą się przeważnie w drugim roku po porażeniu. Ecjospory zakażają liście i pędy grochu. Po okresie inkubacji, trwającym około 2 tygodni, pojawiają się na grochu uredinia. W okresie wegetacji występuje kilka generacji grzyba w stadium II. a ure-diniospory stanowią główną formę zarodników. które rozprzestrzeniają chorobę. W drugiej połowie okresu wegetacji na grochu tworzą się telia i teliospory, przystosowane do zimowania.

Inne rdze roślin motylkowatych

Rdze roślin motylkowatych mają wieie cech wspólnych. Najbardziej charakterystyczną wspólną cechą sa brunatne, w różnych odcieniach. drobne, pylące poduszeczki. pokrywające zielone organy rośiin, głownie liście. Są to uredinia grzybów Uromyces spp. Objaw ter me występuje jedynie u rdzy w których cyklu rozwojowym brak stadium urediniospor. Do rdzy takich należ/ rdza koniczyny górskiej -Uromyces minor. Charakterystycznym objawem tej rdzy są żółte plamy na liściach - wydłużone. pęcherzykowate ecja, oraz mniej widoczne jasnobrunatne spermogonia. W dalszej fazie rozwoju choroby pojawiają się bru-natnoczarne, pylące telia.

Charakterystyczną cechą rdzy jednodomo-wych o pełnym cyklu jest występowanie wszystkich stadiów rozwojowych na tych samych organach. Przykładem takiej rdzy jest rdza fasoli - Uromyces phaseoli. Na liściach fasoli najpierw pojawiają się żółte plamy, a na nich spermogonia. Po nich. na dolnej stronie liścia, w kolistych skupieniach występują białe ecja. W połowie lata po obu stronach lis© widoczne są żółtobrunatne. drobne uredinia. a pod koniec lata podobne do nich. również poduszeczkowate i pylące, lecz brunatnoczar-ne telia.

Zwalczanie rdzy roślin motylkowatych.

Rośliny motylkowate przed rdzami chroni sie przede wszystkim metodami agrotechnicznymi. z których najważniejsze są: staranny zbiór roś'in i uprawa gleby umożliwiająca zniszczenie resztek pożniwnych. W zapobieganiu rdzom dwudomowym ważne jest niszczenie chwastów, które są drugimi żywicielami grzyba. np. wilczomleczu. Silnie porażone przez rdze pastewne rośiiny motylkowate powinny być wcześniej koszone. Na plantacjach nasiennych można stosować fungicydy triazolo-we. np. triadimefon. Ważniejsze rdze roślin motylkowatych przedstawiono w tabeli 11.5.

Rdza goździka szklarniowego

Uromyces dianthi (Pers.) Niessl.

Występowanie I szkodliwość. Choroba występuje w dużym nasileniu tylko w zaniedbanych szklarniach i na goździkach pod folią. Możliwość regulowania temperatury i wilgotności powietrza w nowoczesnych szklarniach zapobiega rozwojowi grzyba Uromyces dianthi.

Objawy. Na liściach i pędach pojawiała sie drobne, pęcherzykowate wzniesienia. Po pęknięciu skórki widoczne są ciemnordzawe ure-dinia. a następnie ©emnobrunatne telia Silnie porażone liście żćkkna i zamierają.

Etiologia. Gatunek Uromyces oianthi należy dc grzybów rdzawnikowych dwudomo-wych. pełnocyklowych Stadia 0 i I (spermogonia i ecia) występują na wilczomleczu (fu-pnorbis spp.), a stadia II i III (uredinia i telia) na goździku. Uredinicspory i teliospory powstają w tych samych lub w odrębnych skupieniach. Uredinicspory są kuliste lub elipsoidalne, pokryte małymi brodawkami. Teliospory są jednokomórkowe, brunatne, gładkie, osadzone na krótkim, bezbarwnym trzonku.

Cykl rozwojowy. Rozwój grzyba U. dianthi w szklarni jest ściśle związany z cyklem produkcyjnym goździków. Izolacja roślin w zamkniętych pomieszczeniach i czas trwania uprawy powoaują. że w praktyce grzyb jest jednodomowy. W cyklu rozwojowym główną rolę odgrywają uredimospory, które przenoszone ze starszych roślin zakażają sadzonki goździków I z sadzonkami są wnoszone do dalszych szklarni. W takich warunkach teliospory i tworzące się na nich podstawki z ba-zydiosporami nie mają żadnego znaczenia w rozwoju choroby.

Zwalczanie. W zapobieganiu chorobie główną rolę odgrywa zdrowotność sadzonek oraz prawidłowa regulacja temperatury i wii-

285