39511 skanuj0077 (24)

450 Część III,2: Myśl o sztuce w Italii Quattrocenta

jeśli ktoś je zlekceważy, pociągnie to za sobą duże zniekształcenia.

Na doskonałość zdobienia wpływ mają następujące rzeczy: porządek i prawidła zdobienia budowli powinny być jak najdokładniej określone, pozwalające na luźne i swobodne rozmieszczenie elementów, tak żeby rzeczy piękne i znakomite nie były stłoczone, ściśnięte i jakby spiętrzone jedna na drugiej, ale rozdzielone i tak właściwie umieszczone, że każdy, kto by chciał coś zmienić, musiałby od razu spostrzec, że psuje radość płynącą z harmonii i piękna. Poza tym nie należy z żadnej strony pozostawiać nic takiego, co byłoby zaniedbane lub nie ozdobione przez rzemieślnika. Nie chciałbym jednak, żeby wszystko było jednakowo bogato zdobione, ani przeładowane bogactwem, ale żeby raczej posługiwać się różnorodnością niż obfitością elementów. Spośród rzeczy najżnalcomitszych jedne umieści się na pierwszych miejscach, inne pomiędzy mniej wybitnymi, a jeszcze inne między najskromniejszymi. Trzeba przy tym bardzo uważać, żeby z rzeczami najcenniejszymi nie łączyć zbyt marnych, wielkich z bardzo malutkimi, szerokich i wysokich z wąskimi i niskimi, ale te, które różnią się między sobą wartością i nie są tego samego rodzaju, należy talentem i sztuką tak wyrównać i. uzgodnić, nadając im odpowiedni kształt, żeby — chociaż jedne z nich będą miały w sobie wielkość i powagę, a inne coś miłego i wesołego — nie tylko nie rywalizowały z sobą ozdabiając twoją budowlę, ale żeby się wydawało, iż jedne nie mogą obejść się bez drugich i tylko razem utrzymują swoją wartość. Będzie również z korzyścią dla dzieła, jeśli w niektórych miejscach wmiesza się pewne elementy nieco mniej opracowane, gdyż w ten sposób przez porównanie jaśniej zabłysną te szlachetniejsze. Nade wszystko jednak należy unikać pomieszania porządków w profilach, co będzie miało miejsce, jeśli elementy korynckie zmieszają się z doryckimi albo doryckie z jońskimi i tak dalej. ,

Do porządków muszą być dostosowane poszczególne części, żeby nie były rozsiane w sposób nieprzemyślany i bezładny.

ale żeby każda z nich znalazła się na określonym i odpowiednim dla siebie miejscu. Elementy środkowe powinny być umieszczone pośrodku, a te, które będą jednakowo oddalone od środka, powinny się równoważyć, wreszcie wszystkie muszą być wymierzone, uporządkowane, zastosowane według linii i kątów, poprowadzone, związane i złączone z sobą nie przypadkowo, ale w myśl pewnego ustalonego sposobu. A całość powinna wyglądać tak, żeby wzrok ludzki ślizgał się swobodnie i chętnie,, i po gzymsach, i tam, gdzie ich nie ma, po całej fasadzie i wnętrzu budowli, aby podobne i różne elementy zwiększały rozkosz patrzenia, a oglądającym to dzieło nie wydawało się, że już tak się napatrzyli i tak nazachwycali, że nie warto im odchodząc obrócić się i raz jeszcze na nie spojrzeć, i żeby dobrze wszystko obejrzawszy nie znaleźli nigdzie w całym dziele nic nieproporcjonalnego i niecdpowiednego, nic takiego, co by wszystkimi wymiarami nie wpływało na piękno i urok całości. Wszystkie te rzeczy można zauważyć i przemyśleć mając model. Na podstawie modelu trzeba koniecznie przewidzieć i uporządkować nie tylko to, od czego masz rozpocząć, ale także i to, co ci będzie potrzebne w trakcie roboty, żebyś zacząwszy budowę nie wahał się, nie zmieniał, nie przerywał pracy, ale mając wszystko przewidziane, szybko i według ustalonego porządku mógł zebrać i złożyć to, co jest potrzebne, przydatne i odpowiednie.

To są więc wszystkie sprawy, które architekt powinien rozsądnie i rozważnie przemyśleć. Nie ma potrzeby powtarzać, jakie wady powstają przy ręcznym wykonaniu; zwracamy tylko uwagę, żeby majstrowie właściwie używali pionu, śródwagi, linii i węgielnicy, żeby mury stawiali w odpowiednim czasie, odpoczywali, kiedy trzeba, i na czas powracali do roboty, żeby wszystko, czym się posługują, było czyste, nie zepsute, bez domieszek, trwałe, rzetelne, przydatne, odpowiednie, mocne i właściwie rozmieszczone, aby każda rzecz stała, leżała, przylegała frontem, bokiem bądź odkrytym, bądź zakrytym, zależnie od tego jaka jest jej natura i przeznaczenie. [...]

Tłum. Jiena Biegańska