{361] NAJSTARSZE POMNIKI HERALDYKI POLSKIEJ 39
mierze może mieć współczesny mu romans Antoine de la Sale »Le petit Jehan de Saintre*;
4. Inkunabuł kroniki soboru konstancyjskiego, w tych miejscach, w których ją uzupełnia i rozszerza na podstawie pewnych danych faktycznych, z przekreśleniem w heraldyce raz na zawsze płodów zbyt bujnej fantazyi, w które obfituje. Datę tych uzupełnień należy sprowadzić jednakowoż do r. 1483, względnie do lat mu najbliższych.
Te pomniki wyczerpują na razie zapas figuralnych źródeł heraldycznych średniowiecza; natomiast Insygnia Długoszowe winny uledz ponownej rewizyi wszystkich rękopisów różnych redakcyj. W obecnej chwili powiedzieć tyle można, że herbarz arsenalski nie wyszedł z ręki Długosza, że jest dziełem XVII wieku, opartym wszelako o starszy pierwotyp z XVI wieku, którego zrąb podstawowy tworzą jednakowoż t.. zw. Insignia seu Clenodia Długoszowe z XV w.
0 istnieniu roli marszałkowskiej w jakiejkolwiek epoce, która miałaby w Polsce zastępować spisy heroldów, jak dotychczas, nic nam niewiadomo.
Miądzy tytułem dzisiejszego komunikatu, a treścią jego zgodność nie jest doskonała. Dokładniej powinien on brzmieć »Najstarsze pomniki heraldyki polskiej w literaturze obcej«; ścisłość została poświęcona zwięzłości, a może także i temu, aby dzięki zbyt silnej precyzyi nie wydawało się, że rzecz jest już skończona, że nic więcej w tej materyi nie da się zrobić. Przeglądając literaturę francuską heraldyczną także i późniejszą, jak Palliot z XVII w.1, Me-nestrier z XVIII w.2, odniosłam wrażenie, które niezawodnie podzielą czytelnicy tego sprawozdania, że niewszystkie źródła obce na Zachodzie zostały dotychczas dla naszej historyi średniowiecza wyzyskane i że przy umiejętnem, a wytrwałem poszukiwaniu dałoby się stamtąd niejedno jeszcze zaczerpnąć.
Palliot Pierre, La vraye et parfaite science des armoiries, Rśim-pression facsimile, Paris 1660—1895.
* Menestrier P., NouveIle methode raisonsee du blason ou Part he-raldiąue, Lyon 1770.