40337 IMG88

tej przesłance, Crocker i Major (1989) wysunęli hipotezę, ii jednym ze tpoaobo^. ta pomocą których osoby stygmatyzowane mogą chronić swoje poczucie wartości własnej przed zagrożeniami związanymi z piętnem, jest przypisywanie negatywnych wyników uprzedzeniu i dyskryminacji, a nie temu, że samemu zasłużyło się na nie. Zgodnie z tą hipotezą, kiedy uprzedzenie jest oczywiste i/lub uważane za nieuzasadnione, takie atrybucje do uprzedzenia istotnie chronią poczucie własnej wartości przed negatywnymi skutkami (Crocker i in., 1991; Major, Quinton, 1999). Podobnie, kiedy testy są uważane za tendencyjne wobec grupy, do której należy dana osoba, niepowodzenia w tych testach mają mniej negatywny wpływ na jej poczucie własnej wartości, niż niepowodzenia w testach uważanych za nietendencyjne (Major i in., 1998).

Jednakże atrybucje do uprzedzenia nie zawsze pozwalają chronić poczucie własnej wartości. Kiedy uprzedzenie uważa się za potencjalnie uzasadnione, na przykład wtedy, gdy uznaje się je za spowodowane mniejszymi zdolnościami lub czynnikami możliwymi do kontrolowania, jak w przypadku otyłości, atrybucje do uprzedzenia nie chronią poczucia własnej wartości (Crocker, Major, 1994; Crocker, Comwell, Major, 1993). Ponadto tendencja do przypisywania negatywnych wyników uprzedzeniu przy braku wyraźnych sygnałów sytuacyjnych, wskazujących na uprzedzenie jako prawdopodobną przyczynę tych wyników, nie służy ochronie swego Ja. Major i Quinton (1999) stwierdzili, że im bardziej kobiety przypisywały odrzucenie dyskryminacji płci, przy braku sygnałów sytuacyjnych świadczących o uprzedzeniu, tym niższe było ich poczucie własnej wartości. Kiedy jednak obecne były wyraźne sygnały sytuacyjne świadczące o uprzedzeniu, wtedy im bardziej kobiety przypisywały odrzucenie dyskryminacji płci, tym wyższe było ich późniejsze poczucie własnej wartości. Wyniki te pokazują, że obarczanie uprzedzenia winą za swoje niepowodzenie nie zawsze jest skuteczną strategią regulowania negatywnych emocji, będących reakcją na stresory związane z piętnem.

Istotnie, jednym ze sposobów, którymi ludzie stygmatyzowani mogą radzić sobie z emocjami spowodowanymi stresem związanym z piętnem, jest zaprzeczenie, iż są obiektami uprzedzenia, lub minimalizowanie stopnia, w jakim są takimi obiektami. Jak wspomniano wcześniej, zaprzeczanie dyskryminacji może czasami być strategią adaptacyjną, przynajmniej na krótką metę, w porównaniu z uznaniem siebie za ofiarę i zrezygnowaniem z poczucia kontroli nad swoimi własnymi wynikami. Niedawno Branscombe, Schmitt i Harvey (1999) stwierdzili, że na ogół, w im mniejszym stopniu afroamerykańscy studenci uważali się za obiekty uprzedzeń rasowych, tym wyższe było ich poczucie własnej wartości. Ten rezultat jest zgodny z wynikami wcześniejszych badań, wskazującymi, że samoobwinianie się za niepowodzenie jest często bardziej adaptacyjne niż obwinianie innych (np. Wortman, 1983). Jednakże wiele badań omawianych w literaturze poświęconej tematyce stresu i radzenia sobie wykazało, że stosowanie zaprzeczania jako strategii radzenia sobie wiąże się z uzyskiwaniem po pewnym czasie gorszych wskaźników zdrowia psychicznego i fizycznego (np. Aldwin, Levenson, 1994). To, czy uznawanie uprzedzenia za potencjalną przyczynę swych wyników, czy tez zaprzeczanie temu jest adaptacyjne, czy nie, zależy prawdopodobnie od wielu różnych czynników, takich jak stopień, w jakim uprzedzenie jest rażące, stopień, w jakim inni zgadzają się z interpretacją zdarzeń dokonywaną przez daną osobę, oraz postrzegany przez tę osobę stopień jej kontroli nad sytuacją.

MmMiii H| ______    tfWBHfe

Ludzie stygmatyzowani nogi) także radlić sobie le stresonini (wiązanymi | piętnem, przebudowując swoją samowiedzę w taki sposób, te stroory te mają mniei ukodliwr implikacje dla Ja (przegląd zob. Crocker, Major, Steele. 1998). Ma przykład mogą oni selektywnie deprecjonować, czyli zmniejszać znaczenie dla Ja tych dziedzin, w których oni sami lub inni podobni do nich są w gorszym położeniu, a selektywnie cenić wysoko ic dziedziny, w których oni lub im podobni mają przewagę (Crocker, Maior, IW; Maior, Schmader, 1998). Wpływ oceniającej informacji zwrotnej w określonej dziedzinie na poczucie własnej wartości i emocje jest w istotny sposób modyfikowany przez psychologiczną ważność („centrulność"; ctntrality) tej dziedziny dla Ja (np. Tcsaer, 1988). Zmniejszając ważność danej dziedziny w samowiedzy, osoby stygnutyzowane zmniejszają stopień, w jakim będą cierpieć emocjonalnie wskutek słabego funkcjonowania w tei dziedzinie. Proces ten może doprowadzić je do oddzielania, czasowo lub chronicznie, swego poczucia własnej wartości od swoich osiągnięć czy wyników (Maior, Schmader, 1998; Steele, 1997). Major i Schmader (1998) oraz Steele (1997) argumentują, że brak identyfikacji ze szkołą może częściowo wyjaśniać, w jaki sposób uczniowie afroamcrykan scy zachowują wysokie poczucie własnej wartości mimo słabych osiągnięć szkolnych.

Moderatory wyboru strategii radzenia sobie

Różne czynniki prawdopodobnie wpływają na strategie, które osoby stygmatyzowane stosują, aby poradzić sobie ze stresem związanym z piętnem (Jones i in., 1984). Sądzimy, że szczególnie ważne są trzy czynniki: stopień, w jakim piętno jest związane z tożsamością grupową, stopień, w jakim piętno jest możliwe do ukrycia, oraz postrzegany przez osobę stygmatyzowaną stopień jej kontroli nad piętnem, lub reakcjami na nie.

Tożsamość grupowa

Niektóre piętna, takie jak piętna wynikające z rasy lub reiigii, są związane z jakąś rozpoznawalną tożsamością grupową, podczas gdy inne, takie jak wynikające z deformacji fizycznych lub otyłości, nie są związane z tą tożsamością.

Ludzie z piętnami mającymi charakter bardziej zbiorowy (tzn. ludzie, którzy mają rozpoznawalną tożsamość grupową), częściej identyfikują się ze swą grupą niż ci, których piętna są bardziej indywidualne. Ludzie o silnej tożsamości grupowej mogą z kolei częściej zdawać sobie sprawę z roli, jaką ich stygmatyzowuna pozycja odgrywa jako przyczyna uzyskiwanych przez nich wyników (Branscombe, Ellemers, 1998; I Major, 1994). Jest więc bardziej prawdopodobne, że to oni będą przypisywać swoje wyniki uprzedzeniu (Major i in., 1999; Major i Quinton, 1999), a nie ci, którzy mniej I identyfikują się z grupą. Jednostki, które w wysokim stopniu identyfikuj się z grupą, mogą także być bardziej skłonne do porównywania siebie z innymi członkami grupy własnej, do selektywnego nawiązywania bliskich stosunków j jej członkami, do szukania społecznego wsparcia u innych stygmatyzowauych oraz do angażowania się I ^w zbiorowe działania na rzecz grupy własnej.