41603 ZoologiaS

106 Obleńce

Rys. 68. Cykl rozwojowy owsika ludzkiego. 1 — odbyt, 2 — jaja, 3—jajo inwazyjne, 4 — larwa, 5 — larwy (zjawisko retroinwazji). (Wg Brumpta, z Kratochvila 1973, zmień.)

więcej w 1/3 długości ciała. Należy zwrócić uwagę, iż na preparatach mikroskopowych przez wór powłokowo-mięśniowy prześwituje w przodzie ciała owalna gardziel, a u dojrzałych samic ponadto silnie rozwinięta macica, wypełniona szczelnie jajami, oraz pochwa.

Cykl rozwojowy. Dojrzała samica opuszcza jelito i składa jaja w fałdach błony śluzowej w okolicy otworu odbytowego (proces ten zachodzi głównie w czasie snu człowieka). Jedna samica może złożyć około 12 000 jaj. W ciągu kilku godzin w jajach rozwijają się larwy. Z połkniętych jaj inwazyjnych larwy uwalniają się i wędrują do jelita grubego. Już jako osobniki dojrzałe usadawiają się w końcowym jego odcinku — prostnicy. W niektórych przypadkach larwy opuszczają jaja w krótkim czasie po ich złożeniu w odbycie i wpełzają aktywnie do jelita grubego jako formy inwazyjne, gdzie osiągają dojrzałość płciową; proces taki nazywa się retroinwazją lub reinwazją (rys. 68).

Glista ludzka — Ascaris lumbricoides. Postać dorosła pasożytuje w jelicie cienkim ludzi, larwy przeważnie w układzie krążenia i różnych narządach (np. w wątrobie, płucach). Pasożyt jest bardzo pospolity i występuje na wielu kontynentach. Postacie dorosłe czopują jelita, larwy uszkadzają narządy wewnętrzne, wszystkie zaś postacie zatruwają organizm toksynami, szczególnie groźnymi dla dzieci. Zarażenie następuje przez spożycie pokarmów lub wody zanieczyszczonych jajami inwazyjnymi.

Samice osiągają przeciętnie około 30 cm długości, samiec jest o 1/3 krótszy. Przód ciała glisty jest zaokrąglony, tył stożkowaty, u samicy prosty, u samca zaś zagięty na stronę brzuszną. Samicę charakteryzuje pierścieniowate przewężenie wora powłokowo-mięśniowego znajdujące się w 1/3 długości od przodu ciała. Na stronie brzusznej tego przewężenia znajduje się otwór płciowy. U samca z otworu stekowego, położonego w tyle ciała, wystają dwie szczecinki kopulacyjne (spiculae) ułatwiające rozszerzanie otworu płciowego samicy w czasie kopulacji. Wór powłokowo-mięśniowy jest dobrze rozwinięty. Płyn wypełniający jamę ciała zawiera produkty przemiany materii, m.in. kwasy organiczne, np. kwas masłowy i Walerianowy, wywołujące u niektórych ludzi uczulenie z chwilą mechanicznego rozerwania ciała glisty.

Cykl rozwojowy. Zapłodnione komórki jajowe przechodzą do macic, gdzie dojrzewają, okrywają się otoczką i są składane do światła jelita, skąd wydostają się z kałem na zewnątrz. W środowisku zewnętrznym, w odpowiednich warunkach (wilgotność, temperatura ok. 20-30°C, optymalna 24°C, dostęp do tlenu) z zygoty rozwija się larwa I stadium, która linieje przekształcając się w larwę II stadium

Rys. 69. Cykl rozwojowy glisty ludzkiej. 1 — Jajo zapłodnione, 2 — Jajo inwazyjne, 3 — larwa. (Wg Erdmanna 1975, zmień.)