46298 IMG!51 (4)

Najważniejsza dla ról przypisanych wydaje się być treść jaźni njbłafcty*^ i konformizm jednostki związany z przestrzeganiem norm.

Role subiektywne to wynik interpretacji ról przypisanych, związany z oczekiwaniami partnerów interakcji, które są zmienne i zależne od sytuacji społecznej.

Role spełnione to konkretne zachowania i sposoby reagowania jednostki będące wypadkową formułowanych wobec niej oczekiwań, jak i własnych sądów na temat roli. Zależność pomiędzy określonymi rodzajami ról w koc-cepcji Turnera przedstawia rysunek S.

w—wwn<«i«wo wn*Oi«v IM RysuMk 5 Rola społeczna w koncepcji J. Turnera

Poza opisanym powyżej procesem przyjmowania roli można mówić o jej tworzeniu, modyfikowaniu i negocjacji:

-    twflnęmc roli - inaczej kreacja, to twórcze i innowacyjne przetworzenia relacji jednostki i otoczenia społecznego, w wyniku którego pojawiają sit role dotąd nieznane, wykreowane przez nowe warunki społeczne (np. rola maklera giełdowego, rola bezrobotnego absolwenta wyższej uczelni);

-    roodyflfaaynic_^ncgpęjacja ról - oparte są na ick przymierzaniu, dopasowywaniu do sytuacji w zależności od warunków zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań procesu interakcji*.

W socjologii małych grup społecznych jednym z kluczowych ujęć roli jest koncepcja J. Szmatki**. W jego rozumieniu rola społeczna jest pojęciem dwupoziomowym. Na poziom pierwszy składają się czynniki związane

“ J.L. Sinawo*. G. Mc C«1L nadbitka » BIS.

PWN. War-

* 1.1—tka. MakUntkltuy i/wtfcw. m»I0> sowa 19S9, i. 1961 nast

_jf#T.«MnKiningyM»te”«i: ulaswicma i dylematy tok, a więc skm-Heaie czynniki kulturowe, techniczne, ekonomiczne. powotojąca. H pewna normy, wtoki » nakazy ii » »ązanc z rotą tą łatwiej zauważalnc W inbaim mdi trunkach społecznych te tam wartości, normy i nakazy są nmas (formułowane, co bywa powodem napięć i konfliktów w zbteMowoścaadL

Drugi poetom roli obejmuje zarówno system poglądów jrihwadu aa ta. jakie powinna om wyznaczać aobic ede i środk i działania, jak i kookretaa p| zachowania określane przez koncepcję roli i nakazy strukturalne.

W ujęciu Szmatki strukturalne nakazy (grupowy wymiar roli) silnię} oddziałują na osobowościową definicję roli, ni* osobowość jednostki jest w stanie modyfikować nakazy strukturalne. Role społeczne, zarówno prosta, jak i złoZonc, pełnione są zawsze wobec grupy, w której jednostka funkcjo* anje.

Można byłoby wysunąć tezę. żc to właśnie grapa decyduje w dużym stopniu o sposobie wykonywania roli. Ponieważ część nakazów i nacisków strukturalnych nigdy mc zostaje ztntcmalizowana przez jednostkę, toteż dąży ona do uruchomienia pewnych mechanizmów obronnych, aby nie znaleźć się * tytuacjt alicnacyjncj. prowadzącej do zatracenia autonomii.    .

Możliwe jest ..scalenie*' jednostki z rolą (rola jest wykorzystywana jako I środek sam>•potwierdzenia), rozłam w roli (taksa jej odgrywanie, które jest • ^łprzcczue t prawdziwą osobowością), manipulacja rolę (pmby umcraWhurtaa _ą się pełniącego rolę od nacisków strukturalnych bądź samej Struktury jednostek, z którymi pozostaje on w interakcji).

Jednym a mechanizmów towarzyszących odgrywaniu tok jest- jak wspo-mnmłam wcześniej    Termin ten. używany prcez&JklfiSSSSu.

odwołuje się do wielości grup odniesienia, z którymi mamy do czynienia, a co za tym idzie, do wielości statusów i ról. jakie się z tym faktem wiąU~^> Role odgrywane przez jednostkę w obrębie tóżwych grap ąokaaydi bywają wzajemnie sprzeczne. Sprzeczność może leż występować w obrębie jednej tok i wówczas zadaniem jednostki jest oscylowanie między składającymi się nai normami i ktum normami. W ujęciu Mcrtonowskim bowiem rola to

- I,, Wittwwii.    foka kategmim dhi n(|olo(ii .JnU/l, fw.l I. BomiMdL

Wjćwaipai Mn lliuwld.