47265 IMG44 (22)

WPROWADZENIE

islamu i po podbojach arabskich, inne narody, przede wszystkim Persowie, a wnet i Turcy, przyjęły islam, a wraz z tym i jego świętą Księgę. Zachodziła więc potrzeba poznawania i rozpowszechniania idei religijnych zawartych w Koranie wśród nowych wyznawców islamu, nie-Arabów. Co prawda warstwy wykształcone, szczególnie spośród Persów, szybko sobie przyswoiły język arabski, a nawet oddały mu wielkie usługi, niemniej jednak lud prosty nie posiadał takiej znajomości języka arabskiego, żeby mógł ze zrozumieniem recytować Koran, a obowiązkiem było recytować go w oryginale. W tej sytuacji szukano jakiegoś wybiegu, żeby umożliwić zwykłym ludziom, muzułmanom niearabskiego pochodzenia, zrozumienie Koranu, i dość wcześnie podejmowano próby zamieszczania tłumaczenia czy też interpretacji tekstu koranicznego na marginesach egzemplarzy arabskich, w języku perskim, tureckim itd. Reżim osmański, który przez kilka wieków oficjalnie sprawował władzę również nad światem arabskim - od początków XVI w. do 1924 r.-był w zasadzie przeciwny tłumaczeniu Koranu na inne języki. Ten problem był żywo dyskutowany w Turcji i w Egipcie, gdzie wypowiadały się też autorytety sławnego uniwersytetu muzułmańskiego - Al-Azharu. Próbowano znaleźć jakieś zadowalające rozwiązanie tego ważnego i bardzo aktualnego problemu, tvm bardziej że rosło zainteresowanie islamem w Europie i zaczęły się pojawiać coraz to nowe tłumaczenia europejskie Koranu. W tym sporze niektórzy znajdowali najprostsze wyjście, dopuszczając możliwość umieszczania obok oryginalnego tekstu Koranu jego przekładu i komentarza w języku niearabskim. Z czasem pogodzono się z tłumaczeniami Koranu na języki obce, bez tekstu arabskiego - robią to też sami muzułmanie - i dziś nie uchodzi w żadnej mierze za herezję, jeśli muzułmanin modli się w swoim ojczystym języku.

Podobnie, wielce była dyskutowana w nowszych czasach w święcie muzułmańskim sprawa sporządzania i rozpowszechniania egzemplarzy Koranu, kiedy książki zaczęto drukować. Tradycyjna, klasyczna metoda sporządzania Koranu to przepisywanie ręczne. Przepisywanie bowiem i rozpowszechnianie Koranu uchodziło od samego początku za „pobożne dzieło”, do którego powinien się przyczynić każdy muzułmanin w miarę swoich zdolności i możliwości. Opowiada się wiele przykładów, jak kalifowie, książęta i inni „pobożni mężowie” przepisywali Koran lub też kazali go kaligrafować mistrzom kaligrafii arabskiej, płacąc za to wysokie ceny złotem.

III. KORAN - ŚWIATA KSIgGA ISI.AMU

W ten sposób powstawały pięknie kaligrafowane i iluminowane egzemplarze Koranu, które i dziś możemy oglądać i podziwiać w sławnych bibliotekach arabskich i muzułmańskich, jak np. w bibliotece Al-Azharu w Kairze, w Fezie, w Stambule, w Teheranie i innych ośrodkach naukowych muzułmańskich, np. w Persji i Indiach.

Przez długi czas sprzeciwiano się w kołach ulemów, a w każdym razie odnoszono się do tego z wielką niechęcią, sporządzaniu nowych egzemplarzy Koranu inaczej jak przez przepisywanie ręczne. Tak więc pierwsze wydania tekstu Koranu drukiem pojawiły się nie na muzułmańskim Wschodzie, lecz w Europie. Pierwszą próbę wydrukowania Koranu podjęto w Wenecji w latach 1503 i 1523. Również we Włoszech, w Padwie, w 1698 r. został wydany drukiem tekst Koranu wraz z tłumaczeniem łacińskim L. Maracciego, o czym jeszcze będziemy mówić. Wśród pierwszych wydań drukowanych Koranu, poza obszarem muzułmańskim, wymienić należy wydania tej Księgi w Rosji, w Petersburgu, w 1787 r. na rozkaz Katarzyny II; po nim ukazały się jeszcze inne wydania, a m. in. znaczne nakłady w Kazaniu od 1803 r. Były one jednak mało znane w zachodniej Europie z powodu zakazu ich rozpowszechniania poza obrębem Rosji. Najważniejsze jednak, naukowo przygotowane wydanie Koranu drukiem opracował G. Flugel (Lipsk 1834), którego liczne reedycje były udoskonalane i wznawiane. Ten drukowany tekst Koranu, ustalony przez Fltigla, był wykorzystywany przez orienta-listów europejskich w ich różnych pracach islamistycznych i tłumaczeniach.

Na Wschodzie podejmowano próby „technicznego” wydania Koranu w XIX w. Prawdą jest, że w początkach XVIII w. druk utorował sobie drogę w Turcji. Sułtan Ahmed III wydał uroczyste rozporządzenie, zw. Chatt-i-Szerif, z 25 VII 1727, zezwalające na założenie drukarni sułtańskiej, wprowadzono jednak przy tym ważne zastrzeżenie: zabroniono drukowania Koranu, komentarzy do Koranu i hadisów Proroka. Drukarnia narodowa w Egipcie powstała w Bu laku, dzielnicy Kairu, w 1826 r. W Syrii i Libanie zaczęły pojawiać się drukarnie ok. połowy XIX w. W Teheranie została założona drukarnia ok. 1874 r. Nie drukowano jednak Koranu. Szukano sposobu wyjścia i znaleziono go w litografii, która się szybko rozpowszechniła na muzułmańskim Wschodzie; wykorzystywano kaligrafów do sporządzania artystycznego pisma i w ten

52 - Koi 817