48409 Re exposure of DSC03370

pojmowanego w sposób synkretyczny. Cesarz okazywał także dużo sympatii chrześcijanom, których dopuszczał do wyższych stanowisk na dworze.

Ostatnie lata panowania Sewera Aleksandra wypełniły wąjny. Poważnym niebezpieczeństwem stało się dla Rzymu odrodzone państwo perskie, którego władca Ardaszir najechał w 230 r. Mezopotamię, a część jego wojsk wtargnęła nawet do Syrii i Ajyi Mniejszej. Na front wschodni wyruszył w 231 r. sam cesarz, w rok póśnięj Persowie po ciężkiej walce zostali wyparci z granic rzymskich.

W latach 234-236 Sewerus Aleksander prowadził walki z Germanami nad Renem. W armii został zorganizowany spisek, którym kierował Maksym!miś. W 235 r. zbuntowani żołnierze zamordowali cesarza i jego matkę. Skończyło się panowanie dynastii Sewerów, zaczął się długi okres zamętu i osłabienia władzy centralnej.

_2. Najazdy Persów i Germanów w III w. n.e.

Sytuacja zewnętrzna Rzymu w III w. zmieniła się wyraźnie na niekorzyść. Zaszły zasadnicze przemiany na Wschodzie, gdzie upadło państwo Partów. Jeszcze w ostatnich latach II w. Septymiusz Sewerus prowadził zwycięskie walki przeciw Partom, zdoła! nawet zorganizować nową prowincję Mezopotamię. Państwo Partów zostało wewnętrznie osłabione i nie było jut dla Rzymu niebezpiecznym przeciwnikiem.

Prawdopodobnie w 226 r. nastąpił decydujący przewrót na terenie Iranu. Władca perski Ardaszir (Artakserkses) obalił panowanie partyjskich Arsakidów i zapoczątkował nową dynastię perską Sassanidów. Dynastia ta dążyła do wznowienia tradycji i świetności państwa Persów za rządów Achemenidów. Ostatnie badania, zwłaszcza Józefa Wolskiego, wykazały wyraźną ciągłość między partyj-skim państwem Arsakidów (obrona tradycji irańskich) a perską monarchią Sassanidów. Przywrócono tytuł .króla królów” i różne instytucje perskie. Państwo Sassanidów było silnie scentralizowane i dysponowało potężną armią. Ardaszir zapewnił pierwszeństwo staroperskiej religii Zaratusztry, która nabrała odtąd charakteru religii państwowej popieranej przez dynastię.

Przewrót w Iranie oznaczał także zmianę w polityce wobec Rzymu. Sassani-dzi reprezentowali bowiem ekspansywną politykę, której celem było przywrócenie dawnych granic monarchii Achemenidów. Już Ardaszir wtargnął w granice państwa rzymskiego w 230 r. atakąjąr prowincję Mezopotamię, a następnie Syrię i Azję Mniejszą. Cesarz Sewerus Aleksander zdołał wprawdzie powstrzymać najazd Ardaszira, ale ataki Persów ponawiały się. Walki z Persami, którzy zaatakowali Mezopotamię, prowadził Gordian IQ (238-244 r.). nie zdołał jednak Wknńnryć te} wojny pzdąjąc ofiarą mordu. Cesarzem został FUip Arab (244-248 rA który był dotychczas prefektem pretorianów. Zawarł on pokój z Persami, na UatĘf którego Rzymianie zatrzymali Armenię Mniejszą i Mezopotamię.

SIO

Nową wielką ofensywą p rtęci w Rzymowi przygotował Szapur I <Sapor. 242--272 r.), bardzo energiczny władca Sassanidów i utalentowany wódz. Główny atak Persów przypadł na okna współ rządów cesarzy Waleriana (252-280 rJ i Jego syna - Galiena <253-268 r.l Wojaka Szapura zagarnęły Armenią, wtargnęły do Syrii i zajęły Antiochią. W czasie walk o Edam; cesarz Walerian dostał aią do niewoli perskiej <260 r.), z której już nigdy nie powrócił. Persowie zagarnęli Cylicję i Kapadocję, sytuację na Wschodzie zdołał uratować dopiero władca Palmyry, Odenatua. Odepchnął on Persów poza Eufrat i odzyskał Mezopotamią. Sukcesy Odenata zostały docenione przez cesarza Galiena; władca Pahnyry uzyskał tytuł dux Oricntis (wódz Wschodni, następnie imperator i eometor Orientu. Przysługiwało mu dowództwo nad całą armią rzymską stacjonującą na Wschodzie. Dyskusyjne jest, czy Odenatua pozostał lojalny wobec Galiena do końca tycia (266/267 r.). Jest prawdopodobne, te jego pozycja jako samodzielnego władcy Palmyry przygotowała uzurpację jego tony Zenobii w 271 r.

Nadzwyczajne pełnomocnictwo Odenata i jego dnia niezależność wskazują na to, te cesarz w bardzo trudnej sytuacji zewnętrzną) nie był w stanie sam obronić Imperium, potrzebował współrządcy na Wschodzie. Palmyra stała się potężnym państwem, bijącym własną monetę i chroniącym Imperium Rzymskie przed Persami. Po śmierci Odenata w Pałmyrse zatriumfowała idea separatyzmu wobec Rzymu. Tron objął małoletni Vaballathus, w imieniu którego rządziła matka, Septymia Zenobia. Dążyła ona do pełnej niezależności od Rzymu, zagarnęła Azję Mniejszą i Egipt. W 271 r. Zenobia i jej syn przyjęli tytuł cesarzy, panowali jako samodzielni władcy we wschodnią) części Imperium. Kres panowaniu Zenobii i samodzielności Palmyry położył dopiero cesarz Aurolian (270--275 r.), który najpierw wyparł jęj wojska z Azji Mniąjaząj, odzyska! Egipt, a następnie zaatakował samą Palmyrę. W 272 r. zdobył ją, ale oszczędził, gdy jednak wybuchł tam bunt, w 273 r. Palmyra została zdobyta i zburzona, a panowanie rzymskie na Wschodzie przywrócone. Odbyło się to kosztem zniszczenia jednego z najpotężniejszych miast Wschodu, centrum handlu i żywego ośrodka kultury aramejskiej i hellenistyczno-rzymskiej.

Duża niezależność Palmyry za rządów Odenata, a następnie jąj całkowite oderwanie się od Rzymu za panowania Zenobii były możliwe dzięki bardzo trudnej sytuacji państwa rzymskiego na Zachodzie i triumfowi Idei separatystycznych w Galii. Jednocześnie wyrosło dla Rzymu poważne niebezpieczeństwo ze strony plemion germańskich, które w III w. stale napierały na cesarstwo rzymskie atakując główne Unie Dunaju i Renu. Okolice dolnego Dunąja zostały zaatakowane przez plemiona Gotów, które przybyły prawdopodobnie z terenów południowo-wschodnich Skandynawii na początku I w. i osiedliły się na razie w ręjonie dolnej Wisły. W końcu II w. Goci dotarli przez tereny dzisiejszą] Ukrainy do wybrzeża Morza Czarnego, gdzie ąjarzmili wiele kolonii greckich. W połowie HI w. wtargnęli do Tracji i Macedonii. Na wyprawę przeciw najeźdźcom germańskim wyruszył cesarz Decjusz (24&-251 r.), zdołał on najpierw pobić Gotów, ale w bitwie pod Abrittus w Mezji Dolnej poniósł klęskę i sam zginął (251 r.). Plemiona Gotów spustoszyły cały Półwysep Bałkański i na trwałe usadowiły się w DaąjL Jedno-