63543 IMG154 (2)

oznacza drogę bohatera niezależnie od tego, czy jest poszukiwaczem, czy nim nie jest.

W niektórych bajkach nie występuje przemieszczanie się bohatera w przestrzeni. Cała akcja toczy się w jednym miejscu. Niekiedy jest odwrotnie: wyprawa zostaje spotęgowana, nadaje się jej charakter ucieczki.

Elementy ABC | stanowią zawiązanie bajki. Następnie rozwija się tok akcji.

Do bajki wkracza nowa postać, którą można nazwać donatorem (aapHTejib) albo dokładniej : dostarczycielem (cHaÓflHTeJib). Zazwyczaj bohater spotyka go przypadkowo w lesie, na drodze itp. Bohater — zarówno poszukiwacz, jak i pokrzywdzony — otrzymuje od niego pewien środek, zazwyczaj magiczny, który pozwala zlikwidować nieszczęście. Ale zanim bohater otrzyma ten środek, zostaje poddany bardzo różnym działaniom, które jednak prowadzą do tego, że w ręce bohatera trafia środek magiczny.

XII. Bohater zostaje poddany próbie, jest wypytywany, staje się ofiarą napaści itp., co przygotowuje przekazanie mu magicznego środka albo pomocnika. Określenie: p i e r w-szafunkcja donatora (nepBan (fcyHKUHH aapwrejis), symbol: JX.

1.Donator poddaje bohatera próbie (Zl¹). Baba-jaga zleca dziewczynie wykonanie prac domowych (102); mocarze leśni proponują bohaterowi, aby służył u nich przez trzy lata (216) lub pTzez trzy lata ma

pracować u kupca — racjonalizacja obyczajowa (115); bohater musi przez trzy lata obsługiwać prom nie pobierając wynagrodzenia (128) albo wysłuchać gry na gęślach nie zasypiając (216); jabłoń, rzeka, piec proponują zjedzenie bardzo niewyszukanych potraw (113). Baba-jaga proponuje bohaterowi podzielenie łoża z jej córką (171); smok każe mu unieść ciężki kamień (128). Żądanie to jest czasem wypisane na kamieniu, kiedy indziej bracia sami, znajdując duży kamień, proponują go udźwignąć. Baba--jaga proponuje pilnowanie stada kobylic (159).

2. Donator wita i wypytuje bohatera (JJ,²). Formę tę można uważać za złagodzoną formę próby. Powitanie i wypytywanie istnieje również w wyżej wymienionych formach, ale nie ma tam charakteru próby, lecz poprzedza ją. Tu natomiast sama próba nie występuje, wszelako wypytywanie nabiera charakteru pośredniej próby. Jeśli bohater odpowiada opryskliwie, nie otrzymuje niczego, jeśli natomiast odpowiada uprzejmie, dostaje konia, szablę itp.

3. Konający bądź zmarły prosi o wyświadczenie przysługi (fl³). Forma ta czasem również nabiera charakteru próby. Krowa prosi: „Nie jedz mego mięsa, zbierz moje kosteczki, zawiąż do chusteczki, zasadź je w ogrodzie i nigdy o mnie nie zapominaj, każdego ranka wodą je podlewaj” (100). Podobną prośbę wypowiada byk w bajce nr 201. Z inną formą prośby konającego ma-

87