67182 Strona048 (2)

dzy dwiema stalowymi powierzchniami, z których dolna (matryca) jest nieruchoma, a górna (stempel) obraca się z szybkością 150 obrotów na minutę. Do stempla za pomocą dźwigni może być przyłożona siła do 1000 kG; płaska powierzchnia trąca stempla równa jest 0,5 cm².

Do próby bierze się 0,02 g masy; dla zwiększenia tarcia do masy dodaje się piasek 'kwarcowy, odsiany przez sito nr 46 w ilości 10% ciężaru masy. Czas trwania próby wynosi 10 sek. Wrażliwość masy określa się najmniejszym naciskiem (w kG/cm²), przy którym następu e zapalenie próbki.

Dla każdego przyłożonego nacisku wykonuje się 6 oznaczeń.

Podetnie jak przy próbie na wrażliwość na uderzenie i tutaj przeprowadza się próby porównawcze z materiałem standartowym, dokładnie zbadanym i o znanej wrażliwości na uderzenie i tarcie.

Jednakże, zgodnie z wynikami szeregu prac, omawiana metoda w zastosowaniu do mas pirotechnicznych wymaga znacznych ulepszeń, gdyż wiele mas nie reaguje w tym aparacie nawet na nacisk 2000 kG/cm².

W tablicy 35 podano wrażliwości na tarcie niektórych mieszanin podwójnych określone według metody Dobrysza. Składniki tych mas zostały wzięte w stosunkach stechiometrycznych.

Tablica 35

Wrażliwość na tarcie mieszanin podwójnych z chloranem potasu jako utleniaczem

Sulistincju palna	Wrażliwość nu tarcic kG/cm*	Substancja palna	Wrażliwość na tarcic kG/cm*
K,Fe(CN)a	8	Siarka	05
KCNS	22	K.,Fe(CN)„ • 11*0	85
Laktoza	00	Siarczek antymonu	1)0

§ 3. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WRAŻLIWOŚĆ MAS NA IMPULSY POCZĄTKOWE

Ilość energii, którą należy dostarczyć układowi w celu wywołania w nim szybkiej reakcji chemicznej, zależy z jednej strony od niewielkiego oporu układu, a z drugiej — od jego własnych możliwości energetycznych.

Wpływ tych możliwości ujawnia się w zdolności do rozwijania

reakcji dokonanej pod wpływem impulsu początkowego. Reakcja ta może rozwijać się sama dalej kosztem energii wywiązującej się przy jej przebiegu. Im ta zdolność do rozwoju będzie większa, tym większe będzie prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się reakcji nawet przy słabym impulsie początkowym.

Aby zaszła reakcja chemiczna, konieczne jest rozerwanie istniejących wiązań chemicznych i utworzenie nowych.

Wewnętrzny opór układu określa się tą ilością energii, która jest potrzebna do rozerwania wiązań; wielkość tę przyjęto nazywać energią aktywacji procesu.

Ilość energii wydzielająca się po zakończeniu procesu równa jest ilości energii wydzielającej się przy tworzeniu .nowych wiązań i energii potrzebnej do rozerwania wiązań pierwotnych.

Niezależnie od wpływu, jaki wywierają czynniki fizyczne zew- . nętrzne, można powiedzieć, że wrażliwość układu chemicznego na działanie impulsów początkowych określa się wielkością energii aktywacji i wielkością efektu cieplnego reakcji. Obie wielkości wyraża się jednakowymi jednostkami — kcal/mol.

Jednakże ów bezwzględnie słuszny ogólny pogląd nie daje w wielu przypadkach możliwości praktycznego zorientowania się nawet we wrażliwości indywidualnych materiałów wybuchowych¹. Tym bardziej trudna jest ocena wrażliwości wieloskładnikowych, a co za tym idzie niejednorodnych układów, jakimi są masy pirotechniczne.

Rozważając realnie możliwość wywołania reakcji w masie pirotechnicznej powinniśmy praktycznie zwrócić przede wszystkim uwagę na łatwość przeprowadzenia poszczególnych elementarnych procesów rozkładu utleniacza i utleniania substancji palnej.

I znów owe prostsze, ale w istocie bardzo złożone, procesy charakteryzuje energia aktywacji i ciepło reakcji procesu.

Zatem praktycznie pozostaje nam ograniczyć się w większości przypadków do rozpatrzenia tylko ciepła reakcji procesu, a zamiast energii aktywacji rozpatrywać wartości temperatury rozkładu utleniacza, temperatury wyfuknięcia lub też temperatury rozkładu substancji palnej. Odpowiednie dane cyfrowe dla różnych składników mas można znaleźć w tablicach umieszczonych w rozdziale II i III.

Im mniej energii wymaga rozkład utleniacza i im niższa 'jest temperatura jego rozkładu, tym masa będzie bardziej wrażliwa na impuls początkowy. Dane z tablicy 29 i 33 potwierdzają tę tezę.

99

1

Zasadnicze przeszkody stanowią: 1) trudność w określeniu energii aktywacji procesu mającego mało wspólnego z energią aktywacji rozkładu termicznego, 2) wpływ różnych czynników fizycznych zależnych od szybkości dopływu energii z zewnątrz.