75458 img035 (34)

- riskless risk (Williams. Hubbard, Clark i Berkciey 2001: 216-217). Autorzy rozwijają wątek emocjonalny w kształtowaniu doświadczenia konsumowania oraz przestrzeni konsumpcji. Koncentrowanie się na emocjonalnym aspekcie działania oraz otoczenia umożliwia powiązanie sfery materialnej ze sferą interakcji. Pozwala „rozszerzyć pojęcie tego, co »materialne«, w studiach nad kulturą materialną oraz wskazać na emocje, które są zaangażowane w interakcje między ludźmi a rzeczami” (Williams. Hubbard. Clark i Berkeley 2001: 218)¹ s6.

Szczególnie istotnym uczuciem, które współkształtuje atmosferę osiedla, jest poczucie przyjemności (niceness). Przyjemność wynikająca z posiadanego mieszkania w osiedlu grodzonym staje się także jednym z podstawowych eleinerttów-konsTruowania tożsamoścrmiesz-kańców:

Poczucie przyjemności (niceness - J.C.) jesi dla mieszkańców osiedli strzeżonych ważną częścią ideału. Grodzenie jest zresztą często określane jako „zarządzanie przez przyjemność", co odnosi się do CC&R, określających nawet kolory, na które można pomalować dom, wagę psów, typ mebli czy zasłon, które można zobaczyć w oknach, czy kolor, typ i ilość świątecznych lampek (Low 2004: 158).

Pojęcie stosowane do opisu osiedli grodzonych przez Sethę Low (Low 2004) pozwala scharakteryzować sposoby budowania tożsamości w oparciu o różnice klasowe i rasowe. Poczucie „przyjemności” wynika z głębszego przekonania o grupowym, podzielanym przez mieszkańców guście oraz z faktu, że w osiedlu żyją ludzie „tacy jak my”, a podobieństwo dotyczy w równym stopniu estetyki, co na przykład rasy (Low 2008) czy klasy społecznej:

Estetyczna kontrola krajobrazu jest jedną ze strategii, poprzez które ‘przyjemność’jest eksponowana i wykorzystywana do oznaczenia osiedla oraz jego mieszkańców jako domeny klasy średniej albo wyższej klasy średniej [...]. Rodziny z klasy średniej wpisują w swój krajobraz poczucie przyjemności, odzwierciedlając własną estetykę krajobrazu, porządku, konsekwencji i kontroli (Low 2004: 167).

Poczucie mitologicznego bezpieczeństwa, uzyskane dzięki silnej kontroli przestrzeni osiedla, wiąże się także z poczuciem ładu i porząd-

¹⁸⁶ Ilustracją budowania emocjonalnej więzi jest przykład sprzętu AGD opisany w poprzednim przypisie.

ku, które panują w jego obrębie. Mieszkańcy, niejednokrotnie zupełnie nieświadomie, funkcjonują w ramach kultury kontroli, realizując założenia opisanej wcześniej „teorii zbitych okien”. Pilnują, aby żadne akty czy świadectwa wandalizmu nie zakłóciły spójnego i dopracowanego obrazu osiedla. Motywem przeprowadzki do mieszkania w osiedlu grodzonym może stać się, jak wynika z przeprowadzonych przeze mnie wywiadów, między innymi zniszczona klatka schodowa w poprzednim miejscu zamieszkania czy wątpliwej jakości graffiti w uprzednim sąsiedztwie:

Generalnie było tak, że moja żona powiedziała tak, że ona chce mieszkać na zamkniętym, bo ona nienawidzi tych wysmarowanych ścian wszędzie. I dlatego myśmy szukali po osiedlach zamkniętych (Respondent 2).

Trzecią i ostatnią funkcją estetyki jest funkcja wizerunkowa. Estetyka osiedli niejednokrotnie pozwala deweloperom odwrócić uwagę od dyskursu wykluczenia poprzez koncentrowanie się na innych, bardziej „przyjemnych”, a mniej kontrowersyjnych elementach inwestycji. Skrajnym przejawem estetyzacji jest wyraźna tematyzacja inwestycji. Dopracowany i spójny estetycznie produkt mieszkaniowy rzadko przybiera w polskich warunkach wyraźne cechy przestrzeni tematycznej¹⁸⁷. Amerykańskie osiedla natomiast stosunkowo często upodabniają się do parku tematycznego, oferując w przestrzeni jednego osiedla różne projekty domów: od rezydencji kolonialnych i wiktoriańskich po budynki utrzymane w stylistyce puebla. Najbardziej spektakularnymi przedsięwzięciami tego nurtu są dwie inwestycje Disney Corporation: EPCOT¹⁸⁸ oraz Celebration City na Florydzie - dwudziestotysięczne miasto będące własnością firmy¹⁸⁹.

^I8' Tutaj kluczowa staje się metafora parku tematycznego używana przez Sorki-na, o której pisałem w kontekście szkoły Los Angeles, oraz praca Marka Gottdienera (Gottdiener 1997). W Polsce o tematyzacji pisał m.in. Piotr Lorcns (Lorens 2005a).

¹⁸⁸    Experimental Prototypu Community ofTomorrow-pisze o nim m.in. Michacl Sorkin (Sorkin 1992: 224-225).

¹⁸⁹    Podobne społeczności powstają w Europie. Podczas konferencji dotyczącej osiedli grodzonych i Common Interest Developmcnts w Paryżu w czerwcu 2007 roku miałem szansę odwiedzić kilka spektakularnych master planned communities, które zbudowano pod Paryżem na podstawie publiezno-prywatnego partnerstwa między samorządami lokalnymi a korporacją Disneya.

211