76371 img194 (12)

Bardzo pomocny przy czytaniu głośnym jest słuch muzyczny. Jeśli mamy do czynienia ze słuchem muzycznym na co najmniej dobrym poziomie, możemy wypracować w efekcie odpowienich ćwiczeń umiejętności czytania estetycznego o cechach artystycznych.

Słaby słuch muzyczny lub brak tego słuchu utrudnia, a niekiedy nawet uniemożliwia czytanie ekspresywne, artystyczne, mimo stosowania odpowiednich ćwiczeń.

W toku czytania i pisania dziecko odbiera zespoły wrażeń. Prócz wrażeń wzrokowych i słuchowych należą do nich też wrażenia mięśniowo-ruchowe¹. Zespoły każdego z tych rodzajów wrażeń przekształcają się w wyobrażenia, uczestniczące z kolei w powstawaniu złożonego wyobrażenia językowego poszczególnych wyrazów.

Na wyobrażenie językowe składają się cztery rodzaje wyobrażeń. Są to wyobrażenia słuchowe, wymawianiowe, wzrokowe i pisaniowe.

Wyobrażenie wymawianiowe {na schematach zamieszczonych niżej RM) jest to wyobrażenie ruchów narządów mowy przy wymawianiu głoski stanowiącej odpowiednik nowo poznanej litery. Towarzysząc wyobrażeniu słuchowemu (S) tworzy ono wraz z nim zespolone, złożone wyobrażenie wymawiani o w o - s ł u c h o w e, zwane wyobrażeniem fonetycznym głoski albo fonematem.

Wyobrażenia fonetyczne stanowią niezbędny warunek mówienia i czytania głośnego oraz rozumienia czytanego głośno tekstu.

Wyobrażenie wzrokowe (W) to wyobrażenie graficzne samej litery (jej obrazu), a wyobra-

I

¹ Wrażenia mięśniowo-ruchowe, czyli kinestetyczne (z greckiego: kinesls — ruch i ajstesis — spostrzeżenie) dają nam receptory umieszczone w mięśniach, ścięgnach, wiązadłach i stawach. Wrażenia te dostarczają nam informacji o położeniu i ruchu poszczególnych części naszego ciała.

36

żenie pisaniowe (P) to składające się z zespołu vrażeń mięśniowo-ruchowych wyobrażenie ruchów ręki przy pisaniu. Te dwa rodzaje wyobrażeń składają się na zespolone wyobrażenie pi sani o wo--wzrokowe zwane grafematem, które powstaje przy zapisie nowej litery.

W • wyniku skojarzenia fonematów z grafematami powstaje nowe zjawisko psychiczne: wyobrażenie językowe wyrazu¹.

S

RM

P

W

Rys. 7. Schemat powstawania wyobrażenia językowego wyrazu: RM — S - fonemat; P - W - grafemat

Dzięki takiemu skojarzeniu wyobrażenie językowe wyrazu staje się wyobrażeniem jednolitym, tworzącym w świadomości osoby czytającej zespoloną całość.

Spośród czterech podstawowych składników wyobrażenia językowego (wyobrażenie słuchowe i wymawianiowe oraz wyobrażenie pisaniowe i wzrokowe) zazwyczaj jeden wysuwa się na plan pierwszy. Pełnienie funkcji dominującej przez jeden ze składników w two-

¹ St. Szober Zarys językoznawstwa ogólnego. Warszawa 1924, Wydawnictwa Miłośników Języka Polskiego — Kasa im. J. Mianowskiego, s. 6 i 94—104.

37