78686 skanowanie0058 (9)

I Umieranie

b Jeżeli przyczyny są nieodwracalne i wynikają z wpływu choroby nowotworowej na procesy ogólnoustrojowe S czynność mózgu oraz gdy leczenie przyczyn odwracalnych nie przyniosło pożądanego efektu, zastosowanie znajduje już tylko leczenie objawowe. W leczeniu objawowym pacjentów i objawami splątania i pobudzonych stosuje się laki z grupy neuroleptyków <np. haloperytiol lub lewomepromazyna) w połączeniu z benzodiazeplnami (np, midazolam), a u pacjentów nie manifestujących pobudzenia stosuje się sam? neuroleptyk!. . b Oprócz leczenia (iinoakologicenego ważne jest zapewnienie clnnemu spokoju, Umiarkowanego oświetlenia oraz obecności innej osoby.

Chory może też pojękiwać, czy próbować wyjść z łóżko, poszukując ręki kochanej osoby; dotykanie go przez bliskich będzie go uspokajało. Czasami obserwuje się też lv.w. disturbance reaction (reakcja na przeszkadzanie, zaskoczenie), która objawia się jęczeniem przy przewracaniu diorego, co sugeruje ból wywołany mchem. Jednak jeśli chory, nawet ze znacznymi zaburzeniami świadomości, jest uprzedzony o podejmowanych wobec niego czynnościach, w czasie ich wykonywania Zachowuje się spokojnie.

Suchość w jamie ustnej

Najczęstsze przyczyny suchości w jamie ustnej w ostatnich dniach życia:

b wyniszczenie nowotworowe powodujące oddy-dianie przez usln; b odwodnienie;

b lehf (cholmo)llyrzno, moczopędnei morfina, NLTO;

b grzybica jamy untnej; b owrzodzenia błony śluzowej; b zniszczenie ślinianek (guz, po radioterapii, po zabiegach chirui gicznych); b Mperkalcemia; b tlenoterapia bez nawilżacza.

Postępowanie.

b przyczynowe, jeśli to możliwe (np. leczenie ₍ grzybicy, w przypadku tlenoterapii zastosowa-' nio nawilżacza);

b pielęgnowanie jamy ustnej: usuwania nalotów i resztek pokarmu z jamy usmej; częste podawanie płynów w niewielkiej objętości, stosowali____

Tabela 8.4. Potencjalni? odwracalne przyczyny splątania u pacjentów umierających

Przyczyna	Postępowanie do rozważenia
■ Nowe bodźce z otoczenia	• Redukcja nowych bodźców (hałasu, światła)
• Wzrost ciSnlenia Sródczaszkowego	• Steroidy, mannitol
■ Hiperbalcemia	• Nawodnienie, btstbsfonlany, inne
• Odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe najczęściej w przebiegu wymiotów i biegunki	• Nawodnienie i wyrównanie elektrolitowe, leczenie wymiotów i biegunek
* Gwałtowne nasilenie bólu	* Leczenie przeciwbólowe
* Zatrzymanie moczu	• Przywtócenle odpływu moczu
■ Hipoksja	• Tlenoterapia
• Zaparcia	• Zapobieganie zaparciom 1 kii leczenie
* Dziabnie niepożądane leków 1 Interakcje lekowe	• Modyfikacja leczenia
* Odstawienie nikotyny	• Substytucja (przezskóma)
* Inne (np. zagięte prześcieradło)	■ Usunięcie przyczyny _

lyegdfiil) zdl egśńlańyU ii jokąfch .W.ódt^fncj« • '

\

Opieka nad umierajucym z choroba nowotworowa I

nie do ssania kostek lodu, zamrożonego soku owocowego lub zamrożonych kostek ananasa; zwilżanie jamy ustnej i warg; stosowanie preparatów wody morskiej w aerozolu; preparaty sztucznej śliny; smarowanie warg cienką warstwą wazeliny; b zalecenia dietetyczne;

►    odpowiednia wilgotność w pomieszczeniu.

Zaparcie

W ostatnich dniach życia przyczynami zaparcia jest brak ruchu, spożywanie niewielkich ilości pokarmu, odwodnienia, osłabienie oraz stosowane leki, głównie leki opioidowe.

►    - Zalegające masy kulowe są nie tylko przyczyną

zaburzeń defekacji, ale mogą powodować ból, wymioty, uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej.

►    Zaparciu należy zapobiegać bądź rozpocząć jak najwcześniejsze jego leczenie tali, aby nie doprowadzić do jego występowania u chorych umierających.

►    W przypadku pacjenta umierającego, jeśli występują nudności, wymioty iub ból wynikający z zaparcia, lekarz rodzinny powinien rozważyć wykonanie lewatywy.

Szczegółowo problem zaparcia został omówiony w rozdziało 5 (str. 53).

Uwagą)

;. Sucholćw (jmie ustnej nie powinna być lekcewa-_. fonajakó. objawiło znaczący, gdyż bywa przyczyną Utratyicłięęi :j!o Jedzenia I picia, a także znaczne-fgo dySkómfortii •chorego. Jest objawem bardzo ' ' tżjsto.jpn^ft^mró którym pacjent nie zapytany. J J.wipdmiha rzadtó?^,‘i ^: >    '. "•

Całościowa ocena potrzeb umierającego

Zazwyczaj w fazie umierania współistnieje wiele potrzeb chorego (Wika, kilkanaście) i jego rodziny. Należy;

) zdisgnozowaó problemy chorego w obszarze potrzeb fizycznych, psychologicznych, socjalnych 1 duchowych;

►    pamiętać, że hierarchia potrzeb może być zupełnie inna niż ocenia to lekarz (suchość w jamie ustnej jest jednym z głównych, najbardziej dokuczliwych dla chorego problemów w fazie umierania);

►    uświadamiać sobie, te części potrzeb chory nie zgłasza, ponieważ wstydzi się (chęć posmakowania piwa, którego nigdy przedtem nie pil), uważa, że nie będą interesować lekarza (brak telefonu od córki), nie potrafi lub wręcz boi się je nazwać (lęk przed śmiercią);

85 1