66622 skrypt 35

-36-

Skrypt

kryzys duchowy. Odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej a po powrocie do kraju przeszedł na stronę unitów i napisał kilka antypraw-osławnych traktatów oraz apologię unii.

Trenos, to jest lament wschodniej Cerkwi (1610) stał się szczytowym osiągnięciem prawosławnego piśmiennictwa tego okresu. W tym dziełe autor wykazał zarówno wielki talent publicystyczny, liryczny i satyryczny, a także doskonałą znajomość retorycznych środków wypowiedzi, którymi zgodnie z teorią antyczną miała mówca: pouczać, wzruszać, zachwycać. Książka składa się z dziesięciu rozdziałów. Smotrycki umiejętnie posługiwał się retorycznymi figurami, a także rodzimą tradycją książkową i folklorystyczną.

W księgach starotestamentowych obok proroków przemawia też Matka Jeruzalem albo lamentująca Jerozolima. len efekt konstrukcji, graniczący z personifikacją i alegoria, przeniósł Smotrycki na Matkę - prawosławną Cerkiew, którą uczynił osią kompozycyjną utworu. Chociaż Trenos napisany jest prozą, posiada jednak liryczne partie i rytmizowaną budowę, polegającą na rozbiciu zdań na krótkie cząstki i powtarzaniu słów tworzących refren. Dla wyrażenia ogromu żalu lamentującej prawosławnej Matki Cerkwi stosuje nagromadzenie porównań, apostrof, retorycznych pytań, nieoczekiwanych kontrastów.

Matka Cerkiew przedstawiona jest jako odarta z dostojeństwa przez własnych synów, przez ^ co stała się obiektem szyderstwa sąsiadów. W celu podniesienia moralno - etycznych kwestii wprowadza abstrakcyjne pojęcia do rangi toposów' związanych z ludzkim ciałem, jak Ręce. Włosy, Szyja a także Szaty, Samotność. Te środki powtarza w celu uzyskania tonu lamcntacyjnego, podkreślającego zagrożenie dla prawosławnej Cerkwi. Matka - Cerkiew opłakuje swój los- Matki ubogiej, strapionej, chorej.

Trenos dedykowany jest jednemu z mecenasów prawosławia, księciu Michałowi Korybutow-i Wiśniowieckiemu.

Dodatek dydaktyczny:

Adam Hipocy Pociej urodził się na Podlasiu. Był wychowankiem Akademii Krakowskiej, pracował na dworze Mikołaja Radziwiłła oraz jako sekretarz króla Zygmunta Augusta. Był sędzią ziemskim w Brześciu, brzeskim kasztelanem i senatorem. Brał udział w rozmow-ach zmierzających do zawarcia unii kościelnej Cerkwi prawosławnej z Rzymem. Po śmierci żony w-s tąp ił do klasztoru. Został biskupem w-łodzimiersko - brzeskim. Stał się aktywnym propagatorem unii i jej obrońcą przed opozycją prawosławnych, którzy do unii nie przystąpili. Pociej został w roku 1599 unickim metropolitą kijowskim. Bezskutecznie walczył o przyznanie w senacie biskupom unickim obiecanych miejsc. Zjednał dla unii ponad pięćdziesiąt rodów ukraińskiej szlachty i pozyskał diecezję przemyską.

H. Pociej był wybitnym polemistą, pisarzem, tłumaczem i wydawcą wielu ważnych utworów. Architekt, orędownik unii. A.II. Pociej jest twórcą memioriału Poselstwo do papieża rzymskiego (1605), do którego dodany został wiersz Parenetica jednego do swej Rusi. Tytuł ma charakter polemiczny, bo zaczyna się od greckiego wyrazu parenetica, oznaczający zachęcenie, a w danym przypadku: pouczanie, wskazywanie etycznych wzorów postępowania.

Autor już na początku wiersza przypomina chrześcijańskie prawdy wiary i miłości, pouczając swoich przeciwników, ze te dwie wartości idą w' parze. Zarzuca prawosławnym, ze bratają się z protestantami. Przestrzega natomiast przed wrogością do katolików, bo przecież oba wyznania różnią się zaledwie kilkoma dogmatami. Protestanci i prawosławni uważali się za pokrzywdzonych w swych prawach religijnych i to ich zmuszało do żarliwej obrony swych interesów. Dość często prawosławne rody były spokrewnione z protestanckimi, co ułatwiało im obopólne zbliżenie i działanie.

Utwór ten jest wzorem wczesnobarokowego poetyckiego języka, opartego na śmiałych kontrastach, antytezach i porównaniach, do których wtrąca się wulgaryzmy, archaizmy,