DSC05064

Hymn), ora-c -----*    —„_r,._r T P

_v ę>; J. Kochanowski. F****- ^    '    ¹

biesiadne).    crccl

fo .i Kochanowski. O&ra¹ po#* *

BN ! 3 (be.’ wstępu)

biesiadne).

ZAUAPNtr'VI * SZOttUOl owi

piawdopodobnwh i dziwacznych Na lej podstawie nadawano żartownisiowi stosowny tytuł, np myśliwego, jeśli uczestnik zabawy opowiedział o niezwykłym polowaniu, czy lekarza, jeśli rozbawił towar. wwo w\ my słną recepta lub sposobem leczenia.

O gronie towarzyszy Keja sądzić można / literackich portretów /“ u r:\ fK\i \ icw ątpiiw ic najbliższe w ięzi łączyły go z sekretarzem królewskim i poetą \ndr/ejem Irzecieskim mł. oraz poetą Jakubem i uhclwykicm. którzy dzielili z Oks/ycem zainteresowania pisarskie : stawu!) sobie podobne cele literackie. W dalszej kolejności przyjaźnił się ze znanymi prawnikami: Bartłomiejem Groickim i Jakubom Przyłuskim. peetą-praw nikiem Piotrem Roizjuszem (zwanym we -a>zU* Kcvhanowskicgo „doktorem Hiszpanem"). Marcinem Kw utkow >kim tłumaczem ważnych dzieł protestanckich, przypuszczalnie również ze Stanisławem Laskim.

Osoby te wpływały i na lektury, i na poglądy Reja, m.in. Przy-łuskiemu zawdzięcza pomysł o stworzeniu skarbu koronnego po-w stałego i konfiskat duchowieństwa i rzeczowe opinie o wymiarze sprawiedliwości, prócz własnej w tej materii trafnej obserwacji i do6wladczenu Prawdopodobnie to Przyłuski zachęcił Okszyca do przeczytania dzieł Vergeriusa i Lorichiusa, których wysoko szacował. co zaowocowało ogromnym wpływem dzieła drugiego — In\ntutio prmcipis Christian i    na Zwierciadło'^{1 2}. Obu autorów

zresztą w ymierna Rej we w stępie do Postylli.

„Zwierciadło". Ostatnie dzieło Reja wyszło w roku 1567/1568 z oficyny drukarskiej Wirzbięty. Jest ono jednym z najpiękniejszych i najbardziej okazałych druków renesansu. Starannie wydaną książkę opatrzono rów nież znakomitymi drzeworytami.

Utwór składa się z kilku części, z których pierwszą stanowi prozaiczny traktat parenctyc/ny Żywot człowieka poczciwego. Uzupełnia go. również napisana prozą. Przemowa krótka, nazywana tez Spólnym narzekaniem wszej Korony na porządną

Wrocław i%9 \

JtWILKCl\Dł.O“

nasi..

nie dbałość noszę. Kolejnymi częściami są wierszowane Apofteg-mata i Przemowo krótko do Polaka stanu rycerskiego zbiór wierszy, tym razem politycznych. Następną częścią jest /.broją pewno każdego rycerza krześcljańskiego traktat rcligijno--moralny, urozmaicony uwagami politycznymi Dzieło kończy cykl wierszy zatytułowany Zegnanie z światem Każda z części opatrzona jest osobną dedykacją i ma własną ..ramę' — przedmowę. wiersze wstępne. Adresatami listów jest w sumie dziewięć osób: trzej bracia Andrzej, Łukasz i Stanisław Górkowie. Stanisław Szatra nieć, Olbrycht z Laska, Mikołaj z Laska, Spytek Jordan. Hieronim Sieniawski i Piotr ze Zborowa. Widniejące pod listami polecającymi dzieło różne daty i nazwy miejscowości wskazują, że pisarz chciał je poświęcić różnym osobom, ale utworu nic pisał wędrując po drodze, w wymienionych miejscach mogły, co najwyżej, powstać same przedmowy.

t

I

r

■

Nic jest to tylko zbiór różnych, przypadkowo dobranych tekstów, ich układ odzwierciedla bow iem zamysł pisarza, by dać dzieło kompletne, jednolite ideowo, a jednocześnie różnorodne. Dowodzi tego również jego tytuł.

Mianem „zwierciadeł” określa się zazwyczaj dzieła o charakterze parenetycznym, a zatem takie, w których konstruuje się wzorcową postać. Tak rozumianymi zwierciadłami są więc Żywot człowieka poczciwego, Dworzanin polski Łukasza Górnickiego czy Dc optima senatore Wawrzyńca Goślickiego.

Rej porównywał do zw ierciadła adresata dzieła, zalecając, by zachowanie czytelnika było zawsze jasne, uczciwe i stanowiło wzór do naśladowania:

A bądź jako piękne zwierciadło, w którym każdy swe zmazy upatruje Także patrząc na twe poćciwc a wspaniłc sprawy, niech każdy zmazy swe w sobie upatruje a tego w sobie niech popraw uje, co w tobie jako w pięknym żwicrcicdle w id/i (3,5,5)

Nie po raz pierwszy nawiązał do „lustrzanej” metaforyki. Juz pełny tytuł Wizerunku brzmi: Wizcnmk własny żywota człowieka poczciwe-

1

Rejowi przypisuje się także tłumaczenie listów Vergcriusa (por.

2

A Brflckner, Mikołaj Rej Człowiek i dzieło, op.cit., s. 89).