Giddens105

Socjologia: definicja i kilka uwag wstępnych

Socjologiu pojawiła się, gdy ludzie unoszeni nurtem pierw, szych zmian, jakie przyniosły ..dwie wielkie rewolucje" w Bu« ropie, zaczęli sic zastanawiać nad okolicznościami ich] wystąpienia oraz możliwymi konsekwencjami. Oczywiście, nudno jednoznacznie określić /rodła jakiejkolwiek nauki. Możemy wszak ze wskazać wyniżmt ciągłość myśli społecz* nej, począwszy od połowy XVIII wieku przez późniejsze okresy. Klimat idei przyczyniających się do uformowania socjologii rzeczywiście w pewnej mierze dopomógł w poją* wicniu mc procesów podwójnej rewolucji.

Czym właściwie jest socjologia ? Zacznę od banału. Socjologia zajmuje sic badaniem społeczeństw ludzkich. Pojecie społeczeństwa można jednak określić tylko bardzo ogólnie. l)o społeczeństw zaliczamy bowiem nic tylko kraje uprzemysłowione. ule również wielkie imperia agrarne (jak Cesarstwo Rzymskie i dawne Chiny) oraz — na drugim końcu skali — małe wspólnoty plemienne, które maga liczyć bardzo niewielu członków.

Społeczeństwo jest zbiorem lub systemem zinstytucjonalizowanych sposobów postępowaniu. Mówiąc o ..zinstytucjonalizowanych" form uch działań sjiolec/nych. marny na myśli typy przekonań i zuchowuń. które pojuwtajitstę i powtu-r/uji|, lub posługując się terminologia nowoczesnej teorii społecznej - sit społecznic reprodukowane, w przeciągu długiego czasu na dużym obszarze. Doskonałym przykładem takiej formy czynności zinstytucjonalizowanej, czyli instytucji, jest język, stunowiący fundament życia społecznego. Każdy mówi językiem, którego nikt. jako jednostka, nte stworzył, choć wszyscy używamy języku twórczo. Wiele innych aspektów życia społecznego może również ulegać instytucjonalizacji. czyli stawać się powszechnie przyjętymi praktykami.

które w rozpoznawalnie podobnych formach trwaj u prze/ pokolenia Dlatego mówimy o instytucjach ekonomicznych, politycznych itd. Zauważmy. że takie użycie pojęcia „instytucja" różni sic od zastosowania tego samego słowa w języku potocznym jako bliskoznacznego dla orguni/ucji czy /układu, podczas kiedy instytucja nazywamy np. więzienie albo szpital.

Powyższe uwagi pomagają wyjaśnić, jak należy rozumieć termin „społeczeństwo", nic możemy jednak na tym poprze-stać Społeczeństwo jest wspólnym przedmiotem badań socjologii i innych nauk społecznych. Cechu wyróżniająca socjo logii jest zainteresowanie głównie lormnmi społeczeństwa, które pojawiły się w wyniku „dwóch wielkich rewolucji' Su to formy zaawansowane przemysłowo rozwinięte gospo-durc/.o kraje Zachodu oraz Europy Wschodniej i Japonia ale również wiele innych społeczeństw na całym święcie, które dołączyły do nich w XX wieku, /.uden porządek n|h>-łec/ny w nowoczesnym święcie mc oparł się bowiem siłom Wyzwolonym przez, „dwie wielkie rewolucje" Chcę bardzo wyraźnie podkreślić, ze społeczeństw „zaawansowanych" nie można traktować w izolacji od reszty świata lub od społeczeństw poprzedzających je w historii, choć tak właśnie czyni znaczna część socjologii.

W świetle tych zastrzeżeń można zaproponować następującą definicję: socjologia jest nauką społeczną, której głównym przedmiotem badań są instytucje społeczne zapoczątkowane przez przekształcenia przemysłowe w ciągu ostatnich dwóch lub trzech stuleci. Należy zwrócić uwagę nu brak ścisłego rozgraniczenia pomiędzy socjologią a innymi dziedzinami intelektualnego podejściu w naukach spółce/ nych. Nie ma zresztą potrzeby takiego rozgraniczenia. Niektóre problemy teorii s|>ołcczncj. związane z konccptuali/.acją zachowań człowieka i jego instytucji, su wspólnym przedmiotem zainteresowaniu wszystkich nauk społecznych Przypisy