Image
12 djvu

103

mu czasu dc należytego uprawienia swojego gruntu. Chłopi byli obowiązani prócz tego do składania szlachcie czynszów określonych nie ustawą, lecz zwyczajem, co otwierało pole do nadużyć. Czynsze, oddawane w naturze, łącznie z pańszczyzną, podkopywały dobrobyt włościanina, obciążając nadmiernie skromne jego gospodarstwo. Poddani królewscy składali czynsze na ręee starostów wedle określonych przepisów, to też los ich był o wiele znośniejszy.

Gospodarka szlachecka nietylko obarczała chłopów ciężarami, lecz dążyła także do pozbawienia ich osobistej wolności, przykuła ich do roli, obróciła w poddanych, na łasce i niełasce pańskiej. Obawiając się, że lud uciskany tłumnie opuszczać będzie ziemię i dążyć na wschód, na Ukrainę, gdzie znajdował lepsze warunki bytu, szlachta wydała szereg ustaw ograniczających wychodźtwo. W 1496 r., na sejmie w Piotrkowie postanowio-10, że niewięcej jak jeden chłop na rok może jpuścić wieś, że synowie włościańscy, którzy dotąd swobodnie rozporządzali swoją osobą, są też przykuci do ziemi z wyjątkiem jednego, o ile ten nie jest jedynakiem, mającym kiedyś zastąpić ojca przy gospodarstwie. W 1532 roku wydano uchwałę, że chłopu nie wolno ruszać się ze wsi bez zezwolenia pana. Pozbawiono lud wolności osobistej, przytwierdzono do ziemi, za której opuszczenie srogie groziły kary. Właściciel miał nieulegająee przedawnieniu prawo poszukiwania zbiegłego chłopa i zmuszenia go przemocą do powrotu.

Odebrawszy ludowi wolność, podkopawszy dobrobyt, szlachta zniszczyła stopniowo jego samorząd, wzięła w swe ręce sądownictwo wiejskie. Należało ono dotąd do sołtysów, piastują,-